BYDGOSZCZ, m. w woj. kujawsko-pomor., siedziba wojewody kujawsko-pomor. i starosty pow. bydgoskiego, powiat grodzki, w Kotlinie Toruńskiej, na l. brzegu Wisły, wzdłuż ujściowego odcinka Brdy i Kanału Bydgoskiego. — 373 tys. mieszk. (1998). Rozwinięty ośr. przem. o zróżnicowanej strukturze branżowej, z przewagą przemysłu elektrotechn., środków transportu, chem., lekkiego, spoż.; największe zakłady przem.: rowerowe Romet, radiowe Eltra, teleelektron. Telkom-Telfa, chem. Zachem, zakłady naprawcze taboru kol., wytwórnia maszyn i urządzeń piekarskich Ibis-Ltd. (spółka Spomaszu i kanad. UNP Holdings BV), zakłady chemii gosp. Lever-Polska, budowy maszyn dla przemysłu miner.; fabryki: kabli, sprzętu okrętowego Famor, narzędzi, obrabiarek, pras automatycznych, urządzeń chłodniczych; ponadto zakłady: elektromech., fotochem., odzież., gumowe, papiernicze, meblarskie, wytwórnia akordeonów, drukarnie, rozlewnia napojów Coca-Cola Bottlevs Ltd., 3 elektrociepłownie, elektrownia wodna (moc 4 MW). Węzeł kol. i drogowy; lotnisko; port rzeczny. Ośrodek nauk. i kult.; wyższe uczelnie: Akad. Techn.-Roln., WSP, Akad. Muz., Akad. Med.; oddziały 6 instytutów nauk., działają także: Bydg. Tow. Nauk., Kujawsko-Pomor. Tow. Kult., Tow. Miłośników Miasta Bydgoszcz, Prymasowski Inst. Kultury Chrześc., Wyższe Seminarium Misyjne Zgromadzenia Ducha Św.; rozgłośnia radiowa, filharmonia, Opera Nova, operetka, Teatr Polski, Filharmonia Pomor. im. J.I. Paderewskiego, chóry i orkiestry, liczne stowarzyszenia twórcze; festiwale muz. i teatralne.; Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego, Biuro Wystaw Artyst.; od 1963 coroczne Festiwale Muzyki Pol.; od 1966 (co 3 lata) międzynar. kongresy Musica Antiqua Europae Orientalis; ogrody — Fauny Pol. i bot. Liczne obiekty sport., m.in.: ośr. sportów wodnych, wiele przystani, tory — regatowy, kartingowy, łuczniczy, saneczkowy, korty tenisowe, baseny; w obrębie Bydgoszczy ośrodki wypoczynku świątecznego: Myślęcinek (Ośr. Jazdy Konnej, Ogród Bot. i jedyny w Polsce Ogród Fauny Pol.), Smukała Dolna, Janowo. Najstarsza część miasta z większością zabytków leży nad Brdą; otaczają ją dzielnice mieszkaniowo-przem. z XIX i XX w.; najnowsze dzielnice mieszkaniowe (Osiedle Leśne, Błonie, Kapuściska) graniczą z otaczającymi Bydgoszcz lasami; wzdłuż Brdy powstaje nowa dzielnica przemysłowa. Nowe osiedla mieszkaniowe: Błonie, Leśne, Kapuściska, Wyżyny, Szwederowo, Bartodzieje, Fordon. Od XII w. w Bydgoszczy zamieszkiwali Żydzi; po wydaniu dla Bydgoszczy 1555 przywileju de non tolerandis Judaeis Żydzi osiedlali się w pobliskim Fordonie, po 1773 ponownie w Bydgoszczy (1939 ok. 3 tys. Żydów, czyli ok. 2% mieszk.); w czasie okupacji niem. 1939–45 eksterminacja ludności żydowskiej.
skwitowalem...