Imhotep - pierwszy znany z imienia geniusz w historii świata

Tajemnicze życie

Imhotep z pewnością uchodzi za jedną z najważniejszych postaci starożytnego Egiptu. Niewiele jednak wiemy o jego życiu. Urodził się około 2667 r. p.n.e., a zmarł ok. 2600 r. p.n.e. Prawdopodobnie pochodził z okolic dzisiejszego Gebelein (40 km na południe od Teb). Mógł należeć do rodziny królewskiej (co mogłoby tłumaczyć pozycję, jaką osiągnął na dworze, który wówczas składał się głównie z krewnych kolejnych władców). Podczas panowania Dżesera (ok. 2687–2668 r. p.n.e.) Imhotep pełnił kilka istotnych funkcji: był administratorem pałacu królewskiego, kapłanem (mającym tytuł Najwyższego Kapłana Heliopolis), doradcą, budowniczym, rzeźbiarzem, matematykiem, astronomem, a przede wszystkim pierwszą osobą po królu i architektem.

Piramida Dżesera – największe dzieło Imhotepa


Zanim Imhotep stworzył pierwszą piramidę, w Egipcie budowano mastaby, czyli jednokondygnacyjne grobowce o prostokątnym kształcie. Początkowo nagrobki miały skośne ceglane mury wypełnione gruzem, lecz z czasem cegły zastąpiono kamieniem. Projektując piramidę, Imhotep początkowo wybudował mastabę o wysokości ośmiu metrów. Architekt wpadł jednak na pomysł, by wnieść mniejszą mastabę na górze, tworząc tym samym drugie piętro, a następnie dobudować dwie kolejne kondygnacje. Imhotep musiał zdać sobie sprawę, że stworzył imponującą budowlę, która mogłaby zrobić większe wrażenie po poszerzeniu podstawy i dodaniu dwóch nowych poziomów.

Oddana do użytku ok. 2680 p.n.e. Piramida Dżesera liczy sześć kondygnacji. Grobowiec liczy 62 m wysokości, a wymiary podstawy wynoszą 118x140 m. Przez wiele wieków piramida robiła duże wrażenie wśród mieszkańców Egiptu. Była zdobiona kamiennymi płaskorzeźbami i rzeźbami. Część rzeźb skradziono, jednak spora ich liczba do dzisiaj zdobi grobowiec.

Nie wszyscy wiedzą, że sama Piramida Dżesera jest tylko najwidoczniejszą częścią kompleksu grobowego, wzorowanego na pałacu króla Dżesera z Memfis. W kompleksie było pełno dziedzińców, świątyń i grobowców dla krewnych króla. Wszystkie obiekty chronił mur cyklopowy (mur skonstruowany z wielkich, nieobrobionych kamieni, w miarę możliwości dopasowanych do siebie). Mur mierzył 10 m wysokości i 1,5 km długości. Do kompleksu prowadziło tylko jedno właściwie wejście. Aby utrudnić złodziejom dostanie się do grobów, wybudowano 13 ślepych korytarzy.


Imhotep był odpowiedzialny za plan konstrukcji i szczegóły przedsięwzięcia, jednak nie wiadomo w jakim stopniu do budowy kompleksu przyczynił się architekt, a w jakim król Dżeser. Następne pokolenia starożytnych Egipcjan powiązały powstanie Piramidy Dżesera (oraz nieukończonej Piramidy Sechemcheta) wyłącznie z Imhotepem. Will Cuppy w książce Życie i upadek prawie wszystkich napisał, że Imhotep wymyślając pierwszą piramidę, chciał zapewnić ochronę dla ciała króla oraz jego majątku. Z kolei Rodney Castleden w Wydarzeniach, które zmieniły losy świata zwrócił uwagę, że Imhotep budując grobowiec, chciał zapewnić królowi Dżeserowi nieśmiertelność, której władca tak bardzo pragnął.


Kult wokół architekta

Imhotep został pochowany w najbliższej odległości Piramidy Schodkowej. Po śmierci Egipcjanie uznali Imhotepa za boga, syna Ptaha, jednego z najważniejszych bóstw egipskiego panteonu. W tradycji egipskiej Imhotepa zapamiętano jako pierwszego i największego egipskiego mędrca, pierwszego reformatora kalendarza, autora egipskiej medycyny (i twórcę tekstu medycznego Papirusu Edwina Smitha). W okresie Nowego Państwa (XVI-XI wiek p.n.e.) stał się patronem skrybów, którzy przed rozpoczęciem zapisku poświęcali mu kilka kropel wody z dzbanków.


Imhotepa zaczęli wielbić wszyscy mieszkańcy Egiptu, którzy zaczęli modlić się do niego w różnych sprawach oraz składać figurki dziękczynne. Pojawiły się także święta związane z jego urodzinami, śmiercią i pogrzebem. Po podbiciu Egiptu przez Aleksandra Wielkiego Imhotep (nazywany wówczas Imuthesem) zaczął być utożsamiany z Asklepiosem, greckim bogiem sztuki leczniczej. Pamięć o nim przetrwała także podczas podbojów arabskich w VII wieku n.e.

Największe dzieło Imhotepa, czyli Piramida Dżesera, nadal istnieje. Aby podtrzymać pamięć o geniuszu, władze Egiptu otworzyły muzeum poświęcone Imhotepowi i jego dziedzictwu. Muzeum znajduje się u stóp piramidy, przy wejściu do parku archeologicznego w Sakkarze. Grób Imhotepa nie został odnaleziony (pomimo intensywnych poszukiwań angielskiego egiptologa Waltera Bryana Emery'ego).

Bibliografia

A. Cerinotti, T ajemnice piramid, wyd. Bellona 2009
Castleden Rodney, Wydarzenia, które zmieniły losy świata, wyd. Bellona 2008
Andrzej Szczeklik, Nieśmiertelność. Prometejski sen medycyny, wyd. Znak 2012
Imhotep, egiptologia.pl, 2 grudnia 2014