Bitwa, która przeszła do historii, miała miejsce podczas kampanii Tirah, w której wojska indyjsko-brytyjskie przeciwstawiły się pasztuńskim plemionom Afridi i Orakzai z Afganistanu. W sierpniu 1897 roku zaostrzyła się sytuacja na pograniczu Indii i terytoriów zamieszkiwanych przez Pasztunów. Pięć małych wiosek: Sangar, Sahtop Dhar, Kurag, Samana Hills i Saragarhi mogło zostać zaatakowanych przez wroga. Dlatego postanowiono wzmocnić obronę strefy przygranicznej 36 Batalionem pod dowództwem podpułkownika Johna Haughtona.


Sto lat przed tymi wydarzeniami na granicy wzniesiono kilka fortów. Zostały zbudowane na rozkaz maharadży Ranjita Singha, władcy Sikhów. Pod koniec XIX wieku fortece były już beznadziejnie przestarzałe, ale wciąż potrafiły powstrzymać hordy najeźdźców. Pod koniec sierpnia Pasztunowie zaatakowali tę linię obrony.

Garnizon Saragarhi

Posterunek w Saragarhi był jedną ze słabszych fortyfikacji w tej linii. Niewielki kamienny budynek z wieżą i strzelnicami służył jako punkt komunikacyjny między fortami Gulistan i Lockhart. Jeden fort nie widział drugiego, więc w Saragarhi zainstalowano heliograf do przekazywania sygnałów.


Pod koniec XIX wieku heliograf był powszechnym urządzeniem, składającym się z luster. Przed wprowadzeniem radia w wojsku, służył do przesyłania informacji na odległość. Promienie słoneczne odbijały się w zwierciadłach urządzenia, a błyski były widoczne w ciągu dnia z odległości do 50 km. Językiem komunikacji był alfabet Morse'a. Żołnierze 36. Pułku Piechoty Sikhów pod dowództwem sierżanta Ishara Singha znajdowali się na punkcie kontrolnym wraz z urządzeniem komunikacyjnym. Łącznie w oddziale było 18 szeregowców, sierżant i dwóch kaprali – razem 21 osób.

W Saragarhi przez pewien czas było spokojnie. Sygnalista przekazywał szyfry z fortu do fortu, a nieprzyjaciela nie było widać. 12 września w dolinie niedaleko Saragarhi pojawiła się armia afgańska. Według najbardziej ostrożnych szacunków było ich 10 000, ale niektórzy uważają, że na punkcie kontrolnym zgromadziło się 14 000 Pasztunów. Dowodził nimi Gul Badshah, doświadczony dowódca wojskowy.


Afgańczycy postanowili zniszczyć posterunek w Saragarhi, aby odciąć komunikację między Gulistanem a Lockhartem. Następnie zamierzali spokojnie, po kolei, zaatakować te forty i łatwo je zająć. Armia zaatakowała Saragarhi, mając nadzieję, że zwycięstwo będzie łatwe. Sikhowie jednak, mimo ogromnej przewagi liczebnej wroga, nawet nie myśleli o ucieczce.

Dzielni obrońcy Saragarhi zajęli swoje miejsca przy strzelnicach i przyjęli bitwę. Sipaj Gurmukh Singh nie przestawał przesyłać wiadomości między fortami. Szczegółowo opisywał przebieg bitwy podpułkownikowi 36. pułku Sikhów, Johnowi Haughtonowi, który przebywał w Lockhart.

Bohaterska bitwa

Atak rozpoczął się o 9 rano. Sygnalista Gurmukh Singh natychmiast zaalarmował Haughtona o ataku. Podpułkownik jednak nie mógł natychmiast wysłać posiłków. Dlatego Sikhowie byli zmuszeni sami przyjąć beznadziejną bitwę. Spokojnie strzelali z murów swoich fortyfikacji do gęstego tłumu Afgańczyków, którzy postanowili zmiażdżyć liczebnie obrońców Saragarhi.


Sikhowie, od dziecka szkoleni do walki, strzelali bardzo celnie. Wróg tracił setki żołnierzy, ale i oni prowadzili silny ostrzał. Obrońcy twierdzy z biegiem czasu zostali zastrzeleni bądź ranieni. Ranni Sikhowie byli zabierani na dziedziniec, a zmarli pozostawali na miejscu, tworząc dodatkową ochronę ze swoich ciał.

Kilka godzin później nieprzyjacielowi udało się zniszczyć część umocnień artyleryjskich obrońców. Sikhowie jednak ani myśleli się poddać. Kiedy negocjatorzy doszli do bram Saragarhi żądając kapitulacji, Hindusi zareagowali pogardliwym milczeniem.

W końcu mury runęły i fala za falą wściekłych Pasztunów zaczęła wtaczać się do fortyfikacji. Ocaleli Sikhowie podjęli walkę wręcz i zabili dziesiątki wrogów. Przez cały ten czas sygnalista Gurmukh Singh pozostawał na wieży w pobliżu swojego aparatu i pomimo roju pocisków wykonywał swoją pracę.

Zwycięstwo, które zamieniło się w porażkę

Sygnalista był ostatnim żyjącym obrońcą Saragarhi. Pomiędzy depeszami do dowódcy udawało mu się też strzelać do wrogów. Na skutek jego celnych strzałów z wieży zginęło co najmniej 20 napastników. Kiedy Gurmukh Singh został sam, a wrogowie podpalili fortyfikację, wysłał ostatnią wiadomość.


Żołnierz zameldował w niej brytyjskiemu dowódcy, że został sam. Poprosił o pozwolenie na opuszczenie stanowiska i walkę wręcz z wrogami. Po otrzymaniu odpowiedzi Gurmukh ostrożnie złożył heliograf, zszedł na dół i rzucił się na wroga. Po dźgnięciu kilku napastników bagnetem zginął bohaterską śmiercią.

Posterunek Saragarhi padł, ale zdołał wykonać swoje zadanie. Kiedy Pasztunowie zbliżyli się do fortu Gulistan, obrońcy byli już przygotowani. Bitwa miała miejsce, ale Afgańczycy nie odnieśli sukcesu i zostali zmuszeni do odwrotu. Później przywódca Pasztunów, Gul Badshah, oświadczył, że stracił 180 osób pod murami Saragarhi. Jednak kiedy Brytyjczycy przybyli do Saragarhi, naliczyli tam ponad 600 ciał wroga.


Wyczyn 21 Sikhów uwieczniły dwa pomniki. Jeden, Saragarhi Gurudwaras, został zainstalowany w świętym mieście Sikhów Amritsar, niedaleko Złotej Świątyni. Drugi został wzniesiony przy świątyni w mieście Firozpur, skąd pochodziła większość bohaterów. Aby upamiętnić bitwę pod Saragarhi, Pułk Sikhów co roku obchodzi 12 września Regimental Battle Honours Day.