Co warto wiedzieć o nietoperzach? Przede wszystkim to, że… za jasną cholerę nie należy ich jeść. A jeśli już koniecznie, to w wersji karbon-wysmażonej, nigdy krwistej. Do tego jakże odkrywczego wniosku świat doszedł zupełnie niedawno, a my tymczasem przyjrzyjmy się, co jeszcze ciekawego kryją te śmiercionośne, acz w sumie sympatyczne stworzenia.
Spadać potrafią wszystkie ssaki, jednak tylko nieliczne - po przekroczeniu określonej wysokości - są w stanie się w konsekwencji nie zabić lub choćby tylko poturbować. Te wybrane wyposażone zostały w umiejętność szybowania, która pozwala im przemieszczać się na większą odległość niż przy zwykłym skoku, ale tylko nietoperze rzeczywiście potrafią latać (samemu się napędzając). Dokładny mechanizm, jaki za to odpowiada, jest jednak nieco inny niż w przypadku ptaków, które poruszają całymi skrzydłami. U nietoperzy za większość ruchu skrzydeł odpowiada ich dalsza część. Inaczej mówiąc - gdyby człowiek był ptakiem, aby wzbić się w powietrze, machałby całymi ramionami, gdyby natomiast był nietoperzem, wystarczyłoby, żeby poruszał samymi przedramionami.
Jedną z najciekawszych - obok latania - umiejętności, jakie natura zafundowała nietoperzom, jest echolokacja. Podczas lotu nietoperze, ale wyłącznie te z podrzędu microchiroptera, wysyłają fale dźwiękowe, które odbijają się od otoczenia i wracają do nadawcy pod postacią echa (stąd właśni echo-lokacja). Mózg nietoperza analizuje wtedy czas, jaki upłynął od nadania sygnału do jego powrotu, i na tej podstawie określa odległość od przeszkody, tworząc tym samym trójwymiarowy model otoczenia.
To fascynująca zdolność, jednak posiadają ją nie tylko nietoperze. Również delfiny czy… niektóre ćmy. I to właśnie one są w tym zestawieniu najciekawsze, biorąc pod uwagę, że to właśnie owadami najchętniej żywią się microchiroptera. Owe ćmy są bowiem w stanie… emitować własne fale w taki sposób, by zakłócać sygnały nadawane przez nietoperze. Chronią się, niemal dosłownie wyprowadzając przeciwnika w pole.
Badania paleontologiczne wykazały, że na świecie nietoperze pojawiły się około 50 milionów lat temu. Rzecz dotyczy trzech rodzajów z regionów stanowiących ówczesną namiastkę dzisiejszej Europy i Ameryki Północnej. Najstarsze nietoperze całkiem dobrze radziły sobie z lataniem o własnych siłach, natomiast nie były zdolne do echolokacji. Ta umiejętność rozwinęła się dopiero kilka milionów lat później. Ale już po drugim takim okresie, czyli - licząc z naszej perspektywy - przed 40 milionami lat, nietoperzy na pewno nie brakowało. Było ich pełno, w tym tych zaliczanych do sympatycznie nazwanego gatunku
Necromantis. I co się dziwić, że nietoperze większości ludzi nie kojarzą się dzisiaj pozytywnie?
Większość gatunków nietoperzy prowadzi nocny tryb życia, co generalnie nie przysparza im szczególnej sympatii. Wręcz przeciwnie - jest jednym z powodów, dla których niemało osób tych zwierząt się obawia. Okazuje się jednak, że najprawdopodobniej nocny tryb życia nie był dla nietoperzy "pierwszym wyborem", a koniecznością. W walce o pożywienie za dnia miały zdecydowanie mniejsze szanse z przeważającymi liczebnie ptakami. Najprawdopodobniej dodatkową zaletą było to, że w nocy nietoperze przestały być widoczne dla potencjalnych drapieżników. Nie jest natomiast prawdą przekonanie, że nietoperze są ślepe. Choć słabo rozwinięty, to jednak większość posiada wzrok, który stanowi wyłącznie dodatek do echolokacji.
Brzydkie, wstrętne, odpychające, obrzydliwe… a to tylko początek długiej listy sympatycznych przymiotników, jakimi często określa się nietoperze. Wygląda jednak na to, że nieco na wyrost - bo zdecydowana większość nietoperzy żyje sobie spokojnie w jaskiniach, nawet nie myśląc o tym, by wchodzić w jakąkolwiek interakcję z ludzkością. Niestety jednak pozostaje jedna kwestia, która w przypadku nietoperzy wcale nie jest przesadzona - znakomicie roznoszą one wirusy, czego skutków doświadczamy między innymi teraz, ale także przed laty, kiedy właśnie nietoperze przyczyniały się efektywnie do roznoszenia wścieklizny, SARS czy wirusa ebola.
Wbrew różnym legendom przekładającym się na powszechne w dalszym ciągu obawy, absolutnej większości nietoperzy ani w głowie interesowanie się czyjąkolwiek krwią, a już w szczególności krwią człowieka. W rzeczywistości tylko trzy gatunki mogłyby się pokusić na ten wątpliwej jakości przysmak, przy czym warto zauważyć, że dwa spośród nich wybierają wyłącznie krew ptaków, a trzeci - jak się okazuje wcale nieróżniący się pod tym względem od człowieka - preferuje krwistą wołowinę. I to właśnie ten ostatni, żyjący w obu Amerykach wampir zwyczajny (
Desmodus rotundus) mógłby z braku innych możliwości pokusić się o atak na człowieka.
Człowiek-nietoperz walczący ze złem na ulicach Gotham City? Nie do końca. Historia pierwszego "Batmana" sięga czasów zdecydowanie wcześniejszych niż powstanie uniwersum DC. Stworzyli go bowiem… Aztekowie. Między XIII a XVI wiekiem n.e. oddawali cześć, pośród wielu innych bóstw, także bogowi śmierci imieniem Mictlantecuhtli. I nie była to sympatyczna postać. Z głową nietoperza, dłońmi zakończonymi szponami i… całkowicie ludzkimi stopami, otaczał się równie przyjemnymi stworzeniami, takimi jak właśnie nietoperze, pająki, sowy. I czego by o nim nie powiedzieć, z całą pewnością nie zajmował się zwalczaniem przestępczości. Niemniej jednak zdecydowanie kwalifikuje się jako pierwszy człowiek-nietoperz w dziejach ludzkości.