Szachy, kury i angielskie poty. 7 interesujących wydarzeń z XV wieku

#1. Najbardziej prawilni Goci

W 1434 roku podczas trwającego soboru w Bazylei doszło do interesującej kłótni pomiędzy Szwedami oraz Hiszpanami, którzy wdali się w przepychankę o to… który naród jest bardziej gotycki. Nagrodą miało być prawo, by delegacja zajęła miejsce bliżej papieża. Szwedzi argumentowali, że są bezpośrednimi potomkami Gotów, na co Hiszpanie ripostowali, że owszem, ale tylko tych leniwych, którzy obawiali się wyjechać ze Skandynawii. Ci bohaterscy – jak twierdzili – wyruszyli na podbój świata i osiedlili się m.in. właśnie w Hiszpanii.

#2. Alfabet dla każdego

W latach 40. XV wieku król Sejong Wielki, władca Korei, postanowił zadbać o rozwój intelektualny swoich podwładnych, zwiększając dostępność słowa pisanego. Do tego czasu w Korei stosowane było pismo chińskie, pokomplikowane jak jasna cholera i przez to możliwe do ogarnięcia wyłącznie przez najbardziej zdeterminowaną elitę (intelektualną, ale i finansową). To wtedy król zdecydował się wprowadzić hangul – stosowany po dziś dzień alfabet złożony z 14 spółgłosek i 10 samogłosek – 24 znaków układanych w kwadraty tworzące sylaby. Miła odmiana po 50 tysiącach chińskich znaków oznaczających całe wyrazy.

#3. Jeszcze jedna wpadka Kolumba

Z odkrywaniem nieznanego wiąże się wiekopomna sława i ogromne zaszczyty, ale też i spore ryzyko. Można na przykład po drodze walnąć się o kilka kontynentów i wylądować zupełnie nie tam, gdzie się z początku planowało. Można też… dokonać rewolucji w zoologii. 9 stycznia 1493 roku Kolumb, co zresztą skrupulatnie odnotował, dostrzegł w wodzie… trzy syreny. Spostrzeżenie opatrzył od razu komentarzem, że „nie są nawet w połowie tak piękne jak na obrazach”, co w sumie i tak należałoby uznać za łagodne potraktowanie tematu, biorąc pod uwagę fakt, że Kolumb widział nie syreny, a… manaty. Ups.

#4. Historia świata w szachach

Podobnie do tego, jak zmieniała się Europa, zmieniały się zasady obowiązujące w grze w szachy, skądinąd wymyślonej w Indiach. Aż do XV wieku figura, która dzisiaj znana jest pod nazwą królowej, nie była „płci żeńskiej”. Inny miała też zakres ruchu, mogąc przesunąć się najwyżej o dwa pola. W 1475 roku, kiedy na tronie królestw tworzących później Hiszpanię zasiadła Izabela I Katolicka. Wtedy stojąca obok króla na planszy szachowej figura stała się kobietą – za to jej swoboda została ograniczona do tylko jednego pola. Jednak dwadzieścia lat później, kiedy Izabela zyskała sławę najpotężniejszej kobiety Europy, wprowadzono kolejną zmianę w regułach gry – i nadano królowej pełną (w ramach linii prostych) swobodę przemieszczania się po planszy, tak jak zresztą jest to do tej pory.

#5. Kura skazana za wynaturzenie

W myśl naturalnego porządku rzeczy kury znoszą jajka, koguty znoszą… towarzystwo kur. Co jednak w sytuacji, gdy jajko zupełnie niechcący zniesie kogut? Dzisiaj może wygrałby jakiś drobiarski odpowiednik miliona dolarów, ale nie w XV wieku w Bazylei. Dokładnie w 1474 roku kogut postawiony został przed sądem i skazany – a później w ramach kary za zbrodnię na naturze spalony żywcem. Jak to możliwe, że kogut zniósł jajko? Niemożliwe. Musiała to być albo bardzo brzydka kura, albo jej właściciel był idiotą (bądź też jedno i drugie). W każdym razie Bogu ducha winne zwierzę zostało stracone wyłącznie za sumienne wykonywanie swoich obowiązków.

#6. Rycerskie priorytety

Jakub II, król szkocki znany pod wymownym przydomkiem Ognista Twarz, na tronie zasiadł w wieku zaledwie 7 lat, ale stwierdzenie, że dzięki temu rządził z dziecięcą łagodnością, byłoby dalekie od prawdy. Przeciwnie – znany był ze swojej brutalności, ale to nie przez nią znalazł się w tym zestawieniu, a przez dekret wydany w 1457 roku. Dekret ów… zakazywał gry w golfa. Król wychodził bowiem z założenia, że młodzi ludzie w zbyt dużym stopniu oddają się rozrywce, zamiast ćwiczyć bardziej praktyczne łucznictwo. Zakaz zniósł dopiero Jakub IV w 1502 roku, mając w tym własny interes – sam był zapalonym golfistą.

#7. Angielskie poty

Wiek bez epidemii trzeba by chyba uznać za wiek stracony – w końcu choroby w dużym stopniu kształtowały i nadal kształtują to, jak wygląda świat. W 1485 roku niewyjaśniona dotąd choroba pojawiła się w Anglii, notując pięć dużych fal. Objawiała się obfitym poceniem – stąd jej nazwa „angielskie poty” – licznymi bólami, krwotokami i wysoką gorączką, prowadząc do śmierci dziesiątek tysięcy ludzi (w najostrzejszych przypadkach pojawienie się pierwszych objawów i śmierć dzieliło zaledwie kilka godzin!). Nie wiadomo, co wywołało epidemię. Jedna z teorii zakłada, że mogła być to nietypowa postać wirusa Eboli, ale ustalenie faktów utrudnia to, że posiłkować się można wyłącznie źródłami historycznymi, fizycznych pozostałości, które można by przebadać, niestety(?) nie ma. W swojej czwartej fali angielskie poty dotarły między innymi do Polski.