5 ludzi, którzy ukształtowali współczesny świat, choć mogliście o nich nie słyszeć

#1. Frederick Seitz rozpoczął trwającą do dziś kampanię zaprzeczającą wpływowi człowieka na zmiany klimatyczne

Jeśli należysz do ludzi, którzy uważają, że globalne ocieplenie to mrzonki, które wygaduje lewica, by za pomocą farm wiatrowych zaszczepiać w ludziach poparcie dla laborystycznej teorii wartości, a zakaz palenia papierosów to zamach na wolność osobistą, to spora w tym zasługa Fredericka Seitza. Ten urodzony w San Francisco w 1911 roku fizyk przez wiele lat piastował ważne funkcje w strukturach rządowych, doradzał wielu firmom i instytucjom, a dzięki swoim badaniom przyczynił się między innymi do wynalezienia tranzystora. Problem w tym, że jak na człowieka wywodzącego się z całkiem pokojowo nastawionej branży, Seitz miał nieadekwatnie postapokaliptyczną wizję świata.


Jako wybitny fizyk, pionier badań na fizyką ciała stałego, Seitz szybko zdobył uznanie międzynarodowej społeczności naukowej. Już w 1939 roku współpracował z firmą DuPont. W latach 1946–1947 piastował funkcję dyrektora ds. szkoleń z energii atomowej w Oak Ridge National Laboratory. Szybko rozwinął karierę uniwersytecką, aż w końcu w 1962 roku mianowano go dyrektorem amerykańskiej Narodowej Akademii Nauk. 6 lat później objął jeszcze bardziej zaszczytne stanowisko rektora Rockefeller University. Wypracowaną pozycję mógłby z powodzeniem wykorzystywać, by uczynić świat lepszym miejscem. I tak też uczynił. Dzięki niemu świat stał się lepszym miejscem dla korporacji i zakładów pogrzebowych.

Frederick Seitz, wybitny XX-wieczny naukowiec, skumał się z bogaczami z koncernu tytoniowego R. J. Reynolds, którzy musieli za wszelką cenę bronić zagrożonego wizją upadku imperium tytoniowego. Wspólnie opracowali strategię i zatrudnili do jej realizacji prominentnych naukowców z Seitzem na czele. Następnie przeznaczyli dziesiątki milionów dolarów na stworzenie machiny do walki z badaniami dowodzącymi szkodliwości palenia. Wartki strumień pieniędzy zasilał konta rozsianych pod Stanach uczelni, które „dowodziły”, że palenie nie szkodzi, albo przynajmniej dostarczały argumentów podających w wątpliwość dowody na temat szkodliwości palenia – np. że nie da się jednoznacznie stwierdzić, że osoba z rakiem płuc nabawiła się swojej choroby od palenia papierosów.


Strategia sprawdzała się znakomicie i nawet gdy w 1993 roku amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) wydała oświadczenie, że bierne zaciąganie się dymem papierosowym powoduje 3 tysiące zgonów rocznie w samych Stanach, Seitz próbował przekonywać, że rząd opiera się na wynikach źle prowadzonych badań.

Przez długą część swojej kariery Seitz dyskredytował wyniki badań w wielu ważnych obszarach. Twierdził między innymi, że należy zbroić się w broń atomową w jak największym stopniu, żeby nie dać przewagi ZSRR, mimo że ówczesne raporty amerykańskiego wywiadu mówiły, że ZSRR nie posiada odpowiedniej technologii do wybudowania znaczącego arsenału nuklearnego. W 1984 roku założył Instytut George’a C. Marshalla razem z uznanym astrofizykiem Robertem Jastrowem i fizykiem Williamem Nierenbergiem. Wspólnie kwestionowali dowody na szkodliwość palenia, istnienie kwaśnych deszczy oraz związek pomiędzy freonem a dziurą ozonową. Wspólnie napisali książkę „Scientific Perspective of the Greenhouse Problem”, w której podawali w wątpliwość wpływ człowieka na zmieniający się klimat.


Seitz zmarł w 2008 roku. Do końca życia twierdził, że dwutlenek węgla stanowi błogosławieństwo z czasów Rewolucji Przemysłowej, dzięki któremu życie na Ziemi kwitnie. W ciągu życia otrzymał wiele państwowych odznaczeń za swoje zasługi naukowe. W 1998 roku został współinicjatorem petycji oregońskiej, która z czasem otrzymała status szerzącej dezinformacje na temat zmian klimatu. Jak się później okazało, część spośród 31 tysięcy sygnatariuszy petycji stanowiły postacie z „Gwiezdnych wojen”, Karol Darwin i jedna z członkiń Spice Girls.


W tym samym roku Narodowa Akademia Nauk podjęła nietypowy dla siebie krok walki ze stanowiskiem jednego z jej własnych członków. Spuścizna Seitza żyje i ma się dobrze. Realizowana przez niego strategia zasiewania wątpliwości w ludzkich umysłach i obracania fundamentów, na których opiera się nauka przeciwko niej samej służy dzisiaj jako narzędzie w walce z kluczowymi dla ludzkości zagadnieniami od szczepionek po zmiany klimatyczne.

#2. Karl Martin Sandberg napisał największe hity popowe

Znany bardziej jako Max Martin. Urodzony w 1971 roku w Sztokholmie Max Martin to producent muzyczny, który stworzył więcej hitów niż niejeden z nas wziął oddechów w całym swoim życiu. Typ jest jak ta sztuczna inteligencja, którą straszy się dzisiaj dzieci, że jak nie zjedzą obiadu, to Martin przyjdzie i zabierze im kiedyś robotę.


Sandberg zaczynał karierę muzyczną w zespole metalowym It’s Alive. Odnosił całkiem spore sukcesy jako muzyk metalowy, jeździł w międzynarodowe trasy koncertowe. Jeszcze przed nagraniem drugiego albumu ze swoim zespołem poznał producenta muzycznego Denniza PoPa, który dostrzegł w Sandbergu duży potencjał i namaścił jako swojego następcę. Nie mylił się. Po początkowych trudnościach Sandberg załapał o co chodzi w całej tej produkcji i wkrótce zaczął tworzyć piosenki, przy których wiele osób straciło dziewictwo.


Od Britney Spears do Taylor Swift – Sandberg, już jako Max Martin, tworzył gwiazdy i kreował hit za hitem. „I Want It That Way”, „…Baby One More Time”, „It’s Gonna Be Me”, „Blank Space” to tylko niektóre z łącznie 22 przebojów napisanych lub współtworzonych przez Martina, które dotarły na szczyt prestiżowej listy przebojów Billboard Hot 100. Tylko Paul McCartney i John Lennon dopchnęli tam więcej hitów. A to jedynie wierzchołek góry lodowej. Ponad 60 utworów pop, w które zaangażował się Martin, znalazło się w pierwszej dziesiątce Billboardu. Lista gwiazd, z którymi współpracował lub współpracuje, również wypada imponująco.


Niewątpliwie Martin to diament wśród producentów. Największy, ale niejedyny pochodzący ze Szwecji. Wielkie hity produkują też choćby Anders Bagge, Andreas Carlsson czy Rami Yacoub, którzy również regularnie współpracują z topowymi gwiazdami światowej muzyki pop. Czy to przypadek, że akurat w Szwecji działa najbardziej płodna sekcja producentów muzycznych, nazywana przez niektórych „szwedzką pop mafią”? A może rząd Szwecji prowadzi tajne eksperymenty na ludziach i chce uczynić z Ziemi socjalistyczny raj poprzez zaszyte w piosenkach pop przekazy?


To drugie wcale nie leży tak daleko od prawdy. W latach 40. XX wieku rząd Szwecji pod naciskiem hierarchów kościelnych wprowadził specjalny program muzyczny dla młodzieży, by „chronić” ją przed „zgubnym wpływem” muzyki zza oceanu. Szkoły publiczne zaczęto wyposażać w instrumenty muzyczne, które młodzież mogła wypożyczać, by uczyć się na nich grać. Stworzono jeden z najszerzej zakrojonych programów nauczania sztuki na Zachodzie. Jednak paradoksalnie taki sposób izolacji przed „złem” doprowadził do otworzenia się młodych Szwedów na inne gatunki muzyczne. Twórcy programu prawdopodobnie nie wiedzieli, że wykształceni muzycznie ludzie chętniej eksplorują inne obszary muzyki.


Niezamierzony wpływ Kościoła na zwiększenie poziomu didżejów w Szwecji to nie tylko doskonały tytuł pracy naukowej, ale też zaledwie jedna z przyczyn, dla których Sztokholm stanowi wylęgarnię producentów, którzy zmieniają w piekło każdą wizytę w centrum handlowym. Należy bowiem wiedzieć, że wszyscy wymienieni w tekście muzycy urodzili się w Sztokholmie. Co takiego sprawia, że Sztokholm jest dla muzyki pop tym, czym Hollywood dla filmu, a wielkopolskie ziemniaki dla poczucia wspólnoty u Polaków? Profesor AnnaLee Saxenian, która na kalifornijskiej Berkeley School of Information zajmuje się badaniem przepływu informacji na rynkach z przewagą geograficzną, uważa, że powierzchnia Sztokholmu idealnie sprzyja obiegowi informacji. Jak tłumaczy:

Tak wiele informacji przekazuje się w barach, instytucjach, w komórkach społecznych i firmach. W stolicy Szwecji panuje ponadprzeciętny obieg informacji.

#3. Wbrew powszechnemu zakazowi Agnodike zaczęła odbierać porody i została pierwszą położną

Urok łamania zakazów polega na tym, że czasem ci się uda i nie dostajesz wpierdolu od starego za jaranie fajek za garażami, a innym razem postanawiają nie wieszać cię na placu miejskim i zmieniasz na zawsze oblicze medycyny, zaś kolejne pokolenia powołują się na ciebie w walce o swoje prawa. Tak w skrócie wyglądają dokonania pierwszej w historii kobiety ginekolog.


Agnodike urodziła się w IV w. p.n.e. w bogatej rodzinie Ateńczyków. Dziewczyna mogła pewnie cieszyć się urokami życia bogatej nastolatki, ale zamiast tego wolała martwić się losem kobiet, które rodziły dzieci w potwornych warunkach. Nie zawsze było tak źle – wcześniej kobiety organizowały się same. Te z doświadczeniem w rodzeniu pomagały nowicjuszkom, więc wszystko przebiegało dość sprawnie. Wtedy larum podnieśli mężczyźni z wykształceniem medycznym, którym nie spodobało się, że położne-amatorki bez wiedzy medycznej biorą się za coś, do czego potrzeba profesjonalnej wiedzy, którą mężczyźni posiedli. No i ci mężczyźni wprowadzili najpierw obłożony karą śmierci zakaz odbierania porodów przez kobiety, które już miały zakaz wykonywania zawodów medycznych, a później dowiedli, ile znaczy wiedza z podręcznika wobec praktyki.


Nie mogąc patrzeć na agonię przyszłych matek, Agnodike zgoliła włosy i w przebraniu mężczyzny zaczęła studiować medycynę u ucznia Hipokratesa, Herofilosa z Chalcedonu. Posiadłszy odpowiednią wiedzę, zaczęła asystować kobietom przy porodach. Ich zaufania nie zdobyła jednak od razu, bo jej przebranie działało zbyt dobrze. Musiała pokazać dowód ostateczny, że jest jedną z nich.


Kobiety bardzo chętnie korzystały z pomocy oferowanej przez Agnodike, a i ona sama równie chętnie im pomagała. Wieść o nowym lekarzu, który asystuje kobietom przy porodach szybko rozeszła się po Atenach, więc gdy tylko inni lekarze dowiedzieli się o tym, to zrobili to samo, co każdy szanujący się fachowiec i profesjonalista robi, gdy ktoś próbuje bezprawnie wejść na jego teren.


Agnodike stanęła przed sądem, który oskarżył ją o obnażanie się przed kobietami. Lekarka nie miała wyboru i aby przekonać sędziego, użyła tej samej strategii, której używała do przekonywania kobiet. Uniosła tunikę odsłaniając niezbite dowody na pochodzenie swojej płci. Wtedy się zaczęło. Zasiadający w jury mężczyźni wpadli w furię, że kobieta w ich mieście prowadzi działalność medyczną mimo obowiązującego zakazu i skazali Agnodike na śmierć. Na wieść o tym pacjentki Agnodike zaczęły tłumnie protestować na ulicach. Zrządzeniem losu wśród protestujących znajdowały się też żony mężczyzn, którzy wydali wyrok na Agnodike. Młoda lekarka ostatecznie uniknęła kary, a władze Aten zdecydowały się zmienić prawo i otworzyć kobietom dostęp do zawodów medycznych.

Dzięki determinacji Agnodike kolejne pokolenia kobiet zyskiwały oręż w walce o swoje prawa. I nawet jeśli historycy są podzieleni w kwestii istnienia ateńskiej lekarki, tak jak w kwestii istnienia Świętego Mikołaja czy Adolfa Hitlera, to wpływ Agnodike na kształt świata pozostaje jak najbardziej realny.

#4. Przedmioty mają zaokrąglone krawędzie dzięki Raymondowi Loewy’emu

Skoro już poruszamy temat ludzi, którzy ukształtowali świat, to nie sposób nie wspomnieć o człowieku, który robił to dosłownie. Zupełnie jakby Raymond Loewy przeczytał biblijną historię o tworzeniu świata i któregoś razu obudził się i stwierdził, że też chce być jak Bóg.


Loewy zaprojektował tyle rzeczy, że istnieje graniczące z pewnością prawdopodobieństwo, że każdy z nas zetknął się z efektami jego pracy. Zdarzyło ci się pić coca-colę? Lecieć prezydenckim Air Force One? Rozkoszować się wygodnym wnętrzem stacji kosmicznej? To możemy przybić sobie piątkę i podziękować Raymondowi Loewy’emu. Ten Amerykanin francuskiego pochodzenia uchodzi za najważniejszego projektanta XX-wiecznych Stanów. Człowiek ten zrewolucjonizował wzornictwo, zaprojektował wiele przedmiotów, które stały się obiektami ponadczasowego kultu i stał się pionierem kreowania komercyjnego wizerunku, a także twórcą streamline – stylu w projektowaniu cechującego się opływowymi kształtami.


Loewy przybył do Stanów w 1919 roku z wyniszczonej I wojną światową Francji. Oznaki ogromnego talentu i odrobina szczęścia sprawiły, że już w kolejnym roku pracował jako ilustrator o uznanej marce i wyrobionym stylu. Mimo bardzo dobrych zarobków i opinii świetnego fachowca nie czuł się spełniony, ale zamiast odurzyć się jak normalny człowiek, żeby zdusić natrętne myśli, Loewy uznał, że pora zmienić Amerykę. W jednym z wywiadów tłumaczył po latach:

„Odniosłem sukces finansowy, ale miałem niezaspokojoną ambicję. Ameryka radziła sobie bardzo dobrze, ale tonęła w bagnie brzydkiego szmelcu, którym zalewała resztę świata. Czułem się, jakby mnie obrażano we własnym domu”.

Loewy przeszedł od słów do czynów. Zaczął od niewielkich rzeczy i zaprojektował opływową obudowę do duplikatora Gestetnera, pierwszej maszyny kopiującej, której widoczne dla wszystkich wnętrze miało równie atrakcyjny charakter jak jej nazwa. Za zarobione pieniądze założył własną firmę. Następnie wyhodował wąs i zaczął nosić francuskie ubrania. Uważał, że dzięki odpowiedniemu wizerunkowi, łączącemu amerykańską przebojowość z francuską surowością, zdobędzie więcej klientów.


Magiczny dotyk Loewy’ego zmieniał wszystko w złoto. Gdy w 1934 roku Loewy zaprojektował lodówkę Coldspot, jej sprzedaż skoczyła w ciągu 5 lat z 15 do 275 tysięcy egzemplarzy rocznie. W końcu wszedł we współpracę z producentami samochodów. Zaprojektowany przez niego Commander z 1947 roku, ze spójną linią nadwozia, wyważonym tyłem i przodem oraz akcentami przywodzącymi na myśl samoloty myśliwskie z II wojny światowej, w ciągu kilku lat zaprowadził firmę Studebreaker na czwarte miejsce pod względem sprzedaży wśród amerykańskich producentów aut, co w kraju, z którego wywodzi się tzw. wielka trójka motoryzacji jest znamienne.


W 1953 roku pojawił się rewolucyjny Starliner, w którym Loewy zastosował rozwiązania wyprzedzające epokę o 30 lat.


Raymond Loewy, francuski imigrant, wiedział co robić, by zdobyć serca Amerykanów i wkrótce miał w swoim portfolio współpracę z największymi amerykańskimi markami. Projektował logo koncernów paliwowych Exxon, Shell i BP, linii lotniczych American Airlines czy amerykańskiej poczty. Kultowy status Lucky Strike’ów to również jego częściowa zasługa.


Gdy nie projektował przełomowych aut, tworzył futurystyczne lokomotywy, które nawet dzisiaj wyglądają, jakby miały wyjechać na tory najwcześniej w 2122 roku.


Ponadto odpowiadał za projekt wnętrz samolotów Concorde. Na niebie jednak nie poprzestał. W latach 1967–1973 pracował dla NASA, gdzie pomagał kreować przytulne wnętrza stacji kosmicznej Skylab, by astronauci mogli czuć się w nich możliwie najbardziej komfortowo.

Loewy stał się prawdziwym mistrzem stylistyki i kreowania wizerunku. Mieszkał w zaprojektowanym przez siebie domu, w którym basem znajdował się częściowo w środku, a częściowo na zewnątrz. Napisał autobiografię, stanowiącą po prostu spis jego życiowych dokonań. W pewnym momencie osiągnął taki status, że dziennikarze spytali go co sądzi o kształcie jajka, na co Loewy odpowiedział, że „jest idealny”. To samo zresztą powiedział o butelce coca-coli, której jednak sam nie zaprojektował, choć często przypisuje mu się to ze względu na współpracę z Coca-Colą nad wieloma innymi projektami.

#5. Norman Borlaug ocalił rzesze ludzi od głodu

Jeśli Loewy to bóg estetyki, to o Borlaugu można śmiało mówić jak o synu Boga, który chodził po ziemi, by zbawiać świat.


Znany jako „ojciec Zielonej Rewolucji” lub też „uratowałem więcej ludzi niż Bruce Willis” Borlaug wykonał tytaniczną pracę na rzecz całej ludzkości, za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Mimo to poziom wiedzy na temat tego amerykańskiego uczonego pozostaje niewspółmierny do spuścizny, którą po sobie pozostawił.

Borlaug urodził się w 1914 roku w Creso w stanie Iowa i dorastał na farmie swojego dziadka, gdzie zaczął fascynować się roślinami uprawnymi. Swoją pasję rozwijał na uniwersytecie Minnesota, gdzie studiował leśnictwo. Później pracował w amerykańskich służbach leśnych, ale wrócił na uniwersytet, by studiować fitopatologię, naukę o chorobach roślin. W 1942 roku uzyskał stopień doktorski i rozpoczął pracę dla koncernu DuPont. Porzucił ją jednak 2 lata później na rzecz przełomowego, jak się później okazało, projektu prowadzonego przez Fundację Rockefellera.

Borlaug udał się do Meksyku, kraju, w którym rdza zbożowa pustoszyła uprawy pszenicy. Borlaug otrzymał niełatwą misję, by znaleźć rozwiązanie dla wiszącego nad Meksykiem widma głodu. Herkulesową pracę utrudniały dodatkowo kwestie formalne, ponieważ fundacja nie miała oficjalnego pozwolenia na prowadzenie prac na terenie Meksyku. I teraz wyobraź sobie, że wysyłają cię do kraju trzeciego świata z niemożliwą do wykonania misją, dają woreczek na drogę i mówią, że w środku znajduje się magiczna fasola, która rozwiąże twoje problemy.


Po latach Borlaug wyznał, że decyzja o wyjeździe wydawała mu się jednym z najgorszych błędów w życiu. Mimo to zaparł się i stworzył jeden z najprężniej działających ośrodków hodowli pszenicy na świecie. Pomiędzy miastem Meksyk a doliną Yaqui Borlaug przez lata uprawiał tysiące odmian pszenicy, krzyżował je ze sobą, stosował różne nawozy, sprawdzał ilość wody potrzebną do konkretnych upraw, by stworzyć superpszenicę, która oprze się patogenom rdzy zbożowej.


Mimo olbrzymich trudności misja zakończyła się sukcesem – i to na skalę, którą trudno było sobie nawet wyobrazić. Nowa odmiana pszenicy odpornej na rdzę i dającej większe plony szybko zapewniła Meksykowi samowystarczalność żywieniową. Na tym jednak misja Normana Borlauga się nie zakończyła. ONZ i Fundacja Rockefellera poprosiły naukowca o zajęcie się problemem upraw w Azji. W krótkim czasie udało się Borlaugowi i jego zespołowi wyhodować odporne odmiany pszenicy, które zapewniły również Indiom i Pakistanowi samowystarczalność żywieniową. Później doświadczenia z tych krajów przeniesiono między innymi do Chin, Brazylii, Chile, Egiptu czy Tunezji. Nie ograniczono się jednak do samych krajów – prace Normana Borlauga wykorzystano do ulepszenia innych roślin, takich jak ryż czy soja. Rozpoczęła się tzw. „Zielona Rewolucja”. Nie mając dostępu do nowoczesnych narzędzi Norman Borlaug tworzył GMO zanim to stało się modne i według szacunków uratował miliard osób od śmierci głodowej.


Dokonania Normana Borlauga w dziedzinie walki ze światowym głodem pozostają niepodważalne. Większe kontrowersje wzbudza wpływ opracowanych przez niego sposobów upraw na środowisko, bowiem wymagają one intensywnego nawożenia i dużej ilości pestycydów. Borlaug odpierał te zarzuty, tłumacząc, że wobec niekontrolowanego przyrostu populacji nie było innego wyjścia.

Trudno w to uwierzyć, ale tekst naprawdę już się skończył. O słowo pocieszenia możesz poprosić UBW, który ma też stronę na Facebooku.