Matura 2006 - biologia

− Korygowanie poprzez rozszerzenie rogówki a obraz wewnątrz oka jest przesunięty i leży na siatkówce.
− Krótkowzroczność polega na uszkodzeniu rogówki i widzimy niewyraźnie.
− Krótkowzroczność polega na niedowidzeniu obrazu znajdującego się około 2 m dalej od osoby posiadającej wadę.
− Krótkowzroczność polega na tym, że osoba widzi, ale ma bardzo zagrożony obszar widzenia.
− Krótkowzroczność polega na tym, że pole widziane przez tak wadliwe oko jest o wiele krótsze od oka zdrowego.

* * *

W gardle krzyżują się dwie drogi: pokarmowa z oddechową. Wejście z gardła do krtani otwiera lub zamyka ruchoma chrząstka tzw. nagłośnia.
Wyjaśnij związek przestrogi: "Nie rozmawiaj przy jedzeniu!” z funkcją nagłośni.

− Nie należy rozmawiać podczas jedzenia ponieważ pokarm zatyka drogi oddechowe i jest ciężko wydać dźwięk. Wejście do krtani nie jest chronione przez ruchomą chrząstkę tzw. nagłośnię.
− Nie powinniśmy rozmawiać przy jedzeniu, ponieważ gdy jemy pokarm przedostaje się dalej, może się zamknąć ruchoma chrząstka i pokarm stanie nam w gardle.

* * *

Ze względu na wielkość dziennego zapotrzebowania pokarmowego jod zaliczany jest do mikroelementów.
Podaj przykład pokarmu będącego źródłem jodu oraz określ rolę, jaką ten pierwiastek pełni w organizmie człowieka.

− Jod jest z nabiału wchodzącego w skład kości i zębów.
− Jod to pierwiastek dzięki któremu organizm jest bardziej ukrwiony.
− Jod to pierwiastek, który powoduje łatwiejsze oddychanie.
− Rola jodu – pobudza określone narządy do przeprowadzania określonych substancji w organizmie.
− Jod jest odpowiedzialny za włosy i paznokcie.
A teraz odpowiedź, która może zabić czytelników o słabych nerwach:
− Jogurt zapewnia zatrzymywanie się wody w organizmie.

* * *

Stres oznacza fizjologiczny stan „podwyższonej gotowości” organizmu, przystosowujący do nowej, nietypowej sytuacji. Jeżeli jest krótkotrwały – mobilizuje organizm do działania.
Wówczas, pod wpływem hormonów nadnerczy, zwiększa się wydolność różnych narządów.
Uzupełnij tabelę, podając trzy przykłady narządów i właściwych im reakcji
na pobudzenie przez hormony stresu.

− mózg – zdenerwowanie
− serce – zawał.

* * *

U dziewcząt około 13. roku życia stosuje się obowiązkowe szczepienie ochronne przeciw różyczce.
Wyjaśnij, dlaczego szczepienia przeciw różyczce są obowiązkowe tylko dla dziewcząt.

− chłopcy nie chorują na różyczkę; jest to choroba, która dotyka tylko dziewczęta,
− wirus różyczki źle wpływa na cykl menstruacyjny,
− należy szczepić dziewczęta ponieważ około 13 roku życia zaczynają miesiączkować a chłopców to nie dotyczy,
− różyczka jest chorobą weneryczną, która jest niebezpieczna dla kobiet i przynosi złe skutki, a nosicielem jest mężczyzna,
− należy szczepić przeciw różyczce, ponieważ dziewczęce hormony nie potrafią sobie poradzić z bakteriami różyczki.

* * *

Przyczyną pewnej choroby genetycznej jest recesywna mutacja autosomalna w genie kodującym jeden z łańcuchów pewnego białka.
Określ, czy nosicielem tej choroby może być tylko ojciec, tylko matka, czy oboje rodzice.
Odpowiedź uzasadnij.

− Może być tylko ojciec, gdyż tylko mężczyźni przechodzą mutację.

* * *

Pierwotny las mieszany w Puszczy Białowieskiej charakteryzuje duża różnorodność producentów i konsumentów. Pędami i nasionami roślin runa leśnego żywi się mysz. Dzik zjada żołędzie i kłącza. Dżdżownice i myszy są pokarmem borsuka. Poczwarkami ciem, których gąsienice objadają liście drzew, żywi się i borsuk, i dzik, i mysz leśna. Oceń, czy w tego rodzaju lesie wskazane jest zastosowanie chemicznych środków ochrony roślin przed gąsienicami ciem. Odpowiedź uzasadnij, posługując się jednym argumentem.

− Tak, bo liście objadane przez gąsienice ciem są pożywieniem dla dużej liczby zwierząt. Bez pożywienia zwierzęta te mogą zginąć.
− Nie, bo ćmami żywi się wiele zwierząt, które mogłyby paść.
− To zdanie jest fałszywe, ponieważ żyje tu za dużo zwierząt.
− Nie, bo nastąpi zaburzenie równowagi ekologicznej – zbyt dużo zwierząt żywi się tymi larwami.
− Tak, ponieważ nawet po ich wyginięciu zwierzęta żyjące tam przetrwają, a rośliny niszczone przez gąsienice ciem będą chronione.

* * *

U niektórych słodkowodnych protistów, np. pantofelków występują tzw. wodniczki tętniące, które zbierają wodę z wnętrza komórki i wypompowują ją na zewnątrz. Pulsowanie wodniczek tętniących łatwo zaobserwować w mikroskopie optycznym. Zaplanuj doświadczenie pozwalające rozwiązać problem badawczy:
Czy częstotliwość pulsowania wodniczek tętniących u pantofelków zależy od stężenia NaCl w ich środowisku zewnętrznym?
Do dyspozycji masz: mikroskop, akwarium z hodowlą pantofelków, zlewki, szkiełka podstawowe, zakraplacz, 1% roztwór NaCl, wodę destylowaną.
W planie doświadczenia uwzględnij:
− próbę kontrolną,
− próbę badawczą,
− sposób uzyskiwania wyników.


− Na szkiełku kładziemy jakiegoś protista, może być pantofelek.
− Próba kontrolna – do zlewki wkładamy pantofelka, w akwarium również jest pantofelek.
− Próba kontrolna – stężenie małe, normalne jak zwykle. Próba badawcza – podwyższamy stężenie NaCl w pobliżu pantofelków.
− Z akwarium wyciągamy pantofelka, którego wkładamy do zlewki i przeprowadzamy próbę kontrolną, następnie zakraplamy go roztworem 1% NaCl.
− Próba kontrolna – przygotować szkiełka, na których umieszcza się pantofelka i sprawdzić jego wygląd pod mikroskopem (obserwacja pulsowania). Zakraplaczem nanieść 1% roztwór NaCl na pantofelka i zaobserwować zachodzące zmiany.

* * *

Tempo procesów fizjologicznych przebiegających u organizmów zmiennocieplnych jest w dużej mierze uzależnione od temperatury otoczenia. Zaobserwowano, że jeśli wąż może wybrać sobie położenie w stosunku do źródła ciepła, to zbliża się do niego w okresie trawienia, zaś odsuwa się podczas głodu.
Wyjaśnij, co jest przyczyną takiego zachowania się węży podczas trawienia pokarmu, a co w czasie długotrwałej głodówki.

− Przyczyną takiego zachowania się węży jest temperatura, która podczas trawienia jest wyższa, natomiast podczas głodu spada.
− W czasie długotrwałej głodówki ciało węża nie ma skąd pobrać ciepła, dlatego wąż przenosi się w cieplejsze miejsce, żeby stąd czerpać ciepło, a podczas trawienia wydziela się energia cieplna i dlatego organizmy zmiennocieplne nie muszą pobierać ciepła z otoczenia, aby wyrównać temperaturę ciała z otoczeniem.
− Wąż jest stałocieplny i odczuwa oraz przesuwa się w stronę ofiary, która emituje ciepło, jeśli ofiara nie emituje ciepła, bądź jest martwa wąż jej po prostu nie zauważy..
− Gdy wąż chce strawić pokarm potrzebuje dużo energii słonecznej aby ten etap przebiegał prawidłowo, gdy jest w czasie długotrwałej głodówki nadmiar energii słonecznej zakłóciłby funkcjonowanie innych procesów życiowych.
− Przy wyższej temperaturze wąż szybciej trawi pokarm, lecz gdy odczuwa głód to ucieka ze słońca, ponieważ przy wyższej temperaturze mógłby szybko zdechnąć, a niska temperatura zapewnia mu przeżycie bo jego organizm wpada w „letarg” i trawi bardzo powoli.

* * *

W zależności od warunków początkowych sukcesji wyróżnia się dwa jej rodzaje. Pierwszy dotyczy powstawania biocenozy na terenach pozbawionych życia, drugi – odbudowy biocenozy, np. po wycięciu lasu.
Podaj, który z rodzajów sukcesji (pierwszy czy drugi) ma miejsce w przypadku rekultywacji hałdy odpadów z kopalni węgla. Odpowiedź uzasadnij.

− Ponieważ hałdę usypuje się na terenie, gdzie istniało kiedyś życie (jakiś ekosystem).
− Ponieważ w węglu występują szczątki paprotników kopalnych (z lasów karbońskich).
− W węglu mogły zachować się zarodniki paprotników, z których rozwiną się nowe rośliny.

* * *

No dobra... pośmialiśmy się z tegorocznych gamoni ale może teraz ktoś udowodni, że to nie takie trudne i wpisze prawidłowe odpowiedzi w komentarzach?