Największe fake newsy ostatniego tygodnia - Nie, to nie są kartony udające trumny zmarłych na COVID-19

#1. Szczepionki przechowywane w zwykłych kartonach? Nie, to fake news

Na profilu Ukryte Terapie – Jerzy Zięba na Facebooku ukazało się zdjęcie kartonów, wewnątrz których miały się rzekomo znajdować szczepionki przeciw COVID-19.

Z treści posty wynika, że w jednym z centrów medycznych w Rzeszowie (nazwy nie podano) szczepionki przechowuje się w nienależyty sposób. Post zyskał ponad 4 tys. reakcji i ponad 3 tys. udostępnień. Z komentarzy można wywnioskować, że wiele osób uwierzyło w tę informację. Nieliczni poddawali ją w wątpliwość:

Wydaje mi się, że tam nie ma ampułek ze szczepionką tylko są tam gotowe zestawy i sprzęt do przygotowania i szczepienia….

Litości ludzie. To, co widzimy na zdjęciach to nie opakowania ze szczepionkami tylko pakietami logistycznymi potrzebnymi do prowadzenia prawidłowych szczepień oraz ich ewidencji.

Redakcja serwisu demagog.org.pl zwróciła się do Grupy NUECA (jej podpis widoczny jest na etykietach kartonów) z zapytaniem, czy faktycznie w kartonach znalazły się szczepionki. Rzecznik prasowy Grupy NEUCA Sybilla Walczyk odpowiedziała tak:

Pudełka widoczne na zdjęciu nie zawierają szczepionek przeciw COVID-19. Poza szczepionkami p/covid dystrybuujemy do Punktów Szczepień także pakiety akcesoriów niezbędnych do bezpiecznego wykonania szczepień, zawierające m.in. maseczki, strzykawki, gaziki, fartuchy flizelinowe, a także ulotki/ankiety dla pacjentów.

#2. "Jeden denat musiał się podrapać"? Manipulacja i stary film

Po sieci krąży krótkie, 20-sekundowe nagranie z leżącymi na ziemi przykrytymi ciałami, które przedstawiane jest jako dowód na to, jak media nami manipulują.

Na filmie widać rząd ludzkich rzekomo ciał, każde owinięte jest w biały materiał, na którym widać napisy prawdopodobnie w języku arabskim. Gdy kamera się przesuwa, widać jak jedna z przykrytych postaci porusza głową, a następnie jej ręka wędruje do twarzy.

Użytkownik Facebooka, który opublikował to wideo pisze tak: "Wg CNN......jeden denat musiał się podrapać". Nagranie wyświetlono ponad 166 tys. razy, a wpis zyskał ponad 6 tys. udostępnień.

Film nie pochodzi jednak z amerykańskiej stacji, nie pokazuje martwych ciał, a do tego jest stary - wyjęty z kontekstu krążył w sieci już w 2018 roku. Spekulowano wówczas, że wideo powiązane jest z zamieszkami w Strefie Gazy. Informację zweryfikował wtedy austriacki portal fact-checkingowy Mimikama.at, który ustalił, że źródłem nagrania jest egipski portal informacyjny Elbadil.tv, który w związku z naciskami władzy na media zawiesił działalność w 2018 roku. Obecnie jego strona internetowa jest niedostępna, ale zachowały się archiwalne wersje w WayBack Machine.



Oryginalny film pochodzi właśnie z tego portalu, trwa prawie 2 minuty i został opublikowany na YouTube w 2013 roku. Opis w języku arabskim mówi o tym, że nagranie przedstawia protest studentów popierających Bractwo Muzułmańskie, którzy chcieli przypomnieć śmierć wielu zwolenników BM w starciach z wojskiem kilka miesięcy wcześniej, gdy wojskowi przeprowadzili zamach stanu.

#3. Biedroń: "Lewica zawsze wygrywa, gdy jest zjednoczona". Z tym że nie zawsze...

31 maja podczas rozmowy w "Salonie politycznym Trójki" lider Wiosny Robert Biedroń stwierdził, że "lewica zawsze wygrywa, gdy jest zjednoczona, a przegrywa, gdy jest podzielona". Tylko czy aby na pewno? Wyniki wyborów parlamentarnych pokazują, że ten schemat jednak nie działa i największe porażki partie lewicowe poniosły wtedy, gdy były najbardziej zjednoczone.

Gdybyśmy chcieli zrozumieć słowa Biedronia dosłownie, to w ostatnich 30 latach lewica wygrała wybory tylko dwa razy na dziesięć możliwych. W 1993 roku 29 ugrupowań i organizacji, na czele z Socjaldemokracją RP i Ogólnopolskim Porozumieniem Związków Zawodowych, stworzyło koalicję Sojusz Lewicy Demokratycznej, która zdobyła 171 mandatów w Sejmie i 37 miejsc w Senacie. Warto jednak wspomnieć, że i wtedy lewica nie była zjednoczona do końca, bo poza koalicją startowała Unia Pracy (41 mandatów poselskich i 2 senatorskie).


Drugie zwycięstwo nastąpiło w 2001 roku, kiedy SLD (już jako partia polityczna) wraz z UP, KPEiR, Partią Ludowo-Demokratyczną i Stronnictwem Demokratycznym uzyskały 216 miejsc w Sejmie i 75 w Senacie.

Jeśli zaś rozumieć słowa Biedronia tak, że samo wejście do Sejmu jest wygraną lewicy, również i to nie zawsze się udawało. W 2015 roku lewica była zjednoczona, bo startowała jako koalicja SLD, UP, Twojego Ruchu, Zielonych i PPS, a jednak otrzymała tylko 7,55 proc. głosów i tym samym nie przekroczyła wymaganego dla koalicji ośmioprocentowego progu wyborczego.


Wyniki z ostatnich 15 lat pokazują, że jedność lewicy - poza wyborami w 2015 roku - dawała jej pewność wejścia do parlamentu, ale nie zapewniała większej siły politycznej niż ta, jaką miała w latach 1993-2005.

#4. Nie, to nie są kartony udające trumny zmarłych na COVID-19

W mediach społecznościowych pod koniec maja zaczęło krążyć zdjęcie, które według niektórych sceptyków pandemii przedstawia kartony udające trumny zmarłych na COVID-19. "Kiedy braknie rekwizytów niezbędne są pudełka po bananach..." - pisze internauta w poście, który zyskał ponad 1,5 tys. udostępnień.

Zdjęcie jest prawdziwe, ale nie ma nic wspólnego z pandemią. Jego historię i kontekst wyjaśniła m.in. redakcja fact-checkingowa AFP Sprawdzam. Okazuje się, że zdjęcie krążyło nie tylko wśród polskich internautów, ale zdobyło też popularność w innych językach, m.in. po słowacku, węgiersku i niemiecku.

Zdjęcie zrobiono w styczniu 2021 roku w Teheranie, w czasie obchodów pierwszej rocznicy śmierci irańskiego generała Kasema Sulejmaniego. Irańskie ministerstwo poinformowało o tym wydarzeniu na swojej stronie 2 stycznia 2021 roku. Opublikowano tam również inne zdjęcia z uroczystości.


Generał Kasem Sulejmani zginął 3 stycznia ubiegłego roku w amerykańskim ataku rakietowym przeprowadzonym na polecenie prezydenta USA Donalda Trumpa.

#5. Czy Rosjanie rezygnują z zakupów poproszeni o założenie maseczki? Nie, to zupełnie coś innego...

5 czerwca jeden z użytkowników Facebooka opublikował post, w którym sugeruje, że Rosjanie masowo rezygnują z zakupów po tym, jak poproszono ich o założenie maseczek. W momencie kiedy piszę te słowa wpis został udostępniony ponad 800 razy. Część użytkowników popiera takie postępowanie Rosjan:

Brawo! coś trzeba robić.

Ja też tak będę robić.

Niektórzy nawoływali, aby taką akcję zorganizować w Polsce. Nie wszyscy jednak uwierzyli w fake newsa. Jeden z użytkowników udostępnił w komentarzach link do artykułu z serwisu Bfmtv.com, tłumaczącego prawdziwe okoliczności wykonania zdjęcia.

Okazuje się, że nie jest to bunt rosyjskich przeciwników maseczek, ale zniecierpliwieni kolejkami Francuzi. Zdjęcie pochodzi z supermarketu Géant Casino w miejscowości Fréjus. 1 maja grupa Casino, do której należy również ten market, postanowiła otworzyć 39 hipermarketów jedynie z kasami samoobsługowymi - w pracy byli tylko ochroniarze. Zniecierpliwieni wielkimi kolejkami do kas samoobsługowych klienci zwyczajnie porzucali wózki z zakupami. Aż chciałoby się rzec: można się rozejść.

W poprzednim odcinku: Zdjęcie Radosława Sikorskiego zostało poddane przeróbce