Ciekawa przeszłość, fascynująca teraźniejszość. 7 faktów o Europie

#1. Rzeczywistość dogoniła fikcję

W jaki sposób zaprojektować wspólną walutę dla – w założeniach – wszystkich państw zrzeszonych w Unii Europejskiej, tak aby nie urazić żadnego z nich? Nie było to bynajmniej łatwym zadaniem. Automatycznie odrzucono możliwość wykorzystania wizerunków postaci czy istniejących budynków bądź innych charakterystycznych obiektów. Na banknotach euro zdecydowano się więc umieścić fikcyjne mosty naśladujące popularne w przeszłości w Europie style architektoniczne. Miał to być idealny kompromis, nie faworyzujący żadnego z krajów.

I faktycznie, przez pewien czas mosty istniały wyłącznie – dosłownie – na papierze. Potem jednak pewien holenderski artysta postanowił wybudować je w rzeczywistości. I tak powstała dość osobliwa instalacja na przedmieściach Rotterdamu, na którą składa się siedem kładek dla pieszych, po których każdy zainteresowany może się przespacerować. A co na to wszystko autor oryginalnego projektu banknotów, Robert Kalina? Jak stwierdził – szkoda, że mosty odwzorowano wraz z kolorami z euro, przez co wyglądają raczej kiczowato.

#2. Blond tradycje nie takie długie

Blondyni i blondynki istnieli od zarania dziejów? Bynajmniej! Tak naprawdę człowiek „wyprodukował” jasne włosy dopiero około 11 tysięcy lat temu, czyli – na tle całej historii – zupełnie niedawno. Dlaczego na Starym Kontynencie pojawiły się włosy blond, kiedy praktycznie cała reszta świata nosiła się na ciemno? Wiąże się to z faktem, że Europa – zwłaszcza ta północna – nie jest szczególnie dobrym miejscem do życia. Brakuje tu światła słonecznego, niezbędnego do syntezy witaminy D. Jasny kolor włosów miał natomiast pomóc w radzeniu sobie z niesprzyjającymi warunkami.

Czy natomiast prawdą są alarmujące doniesienia, że za sto czy dwieście lat na świat przyjdzie ostatnia naturalna blondynka, po czym jasne włosy – jak naturalnie się pojawiły – tak naturalnie wyginą? Nośna sensacja nie ma pokrycia w faktach. Bo choć jasny kolor włosów to cecha recesywna, to jednak nie zanikająca. Odpowiedzialny za nie gen nie jest eliminowany w drodze ewolucji, a więc naturalnym blondynkom i blondynom – przynajmniej z tej strony – absolutnie nic nie zagraża.

#3. Ludzkich ogrodów zoologicznych zakazał Hitler

Mniej więcej cztery stulecia – tak długo w Europie trwała moda na osobliwie rozumianą ciekawość świata. Ciekawość, która nie skłaniała do podróżowania na inne kontynenty, a raczej do oglądania eksponatów przywiezionych z innych kontynentów w najbliższym zoo. I nie byłoby w tym nic szczególnie mocno odbiegającego od dzisiejszych standardów, gdyby nie fakt, że w tym przypadku eksponatami byli… ludzie. Afrykanie oraz Hindusi, już na pierwszy rzut oka różniący się od Europejczyków, stanowili egzotyczną ciekawostkę, za której występy – tańce, walki – mieszkańcy Starego Kontynentu ochoczo płacili.

Co znamienne, pierwszym, któremu tego rodzaju atrakcja zaczęła przeszkadzać, był… Adolf Hitler. Dyktator zarządził zamknięcie ludzkich ogrodów zoologicznych w Berlinie. Inne miasta i kraje wzięły przykład, choć niespiesznie – ostatnim państwem w Europie, jakie zdecydowało się wprowadzić analogiczny zakaz, była Belgia, która zrobiła to dopiero w 1958 roku.

#4. Trzęsienie Ziemi z 1755 roku siało spustoszenia bardzo wybiórczo

1 listopada 1755 roku Lizbonę – wówczas jeden z najważniejszych i najbogatszych portów Europy – nawiedziło duże trzęsienie ziemi. O wpół do dziesiątej dało się słyszeć pierwsze pomruki i po raz pierwszy zadrżała ziemia. Już wiedziano, że zapowiada się coś złego. I owo zło nadeszło po zaledwie dziesięciu minutach, kiedy jednogłośnie rozbrzmiały wszystkie dzwony kościelne w całej okolicy. Zaraz potem kościoły, jeden po drugim, runęły. Zginęły tysiące osób.

Ci, którzy przeżyli, ucieczki przed walącymi się budynkami szukali w porcie. Zebrali się tłumnie nad zatoką, by doświadczyć kolejnego niezwykłego zjawiska. Wody cofnęły się, by niewiele później powrócić pod postacią dwunastometrowego tsunami. Na tym nieszczęścia się nie skończyły – na mieszkańców Lizbony czekały jeszcze pożary, które pochłonęły kolejne ofiary. Co w tym ciągu kataklizmów najbardziej osobliwe? To, że kościoły miasta runęły, przetrwały natomiast… burdele. I to sprawiło, że ludzie zaczęli zastanawiać się, czy przyczyną była natura czy też może gniew bogów.

#5. Ci źli Żydzi wywołali epidemię

Epidemia, jaka spustoszyła Europę w XIV wieku, uważana jest za jedną z najtragiczniejszych w skutkach w całych dziejach człowieka. Spowodowana przez bakterię wywołującą dżumę, zapoczątkowana została w środkowej Azji, a być może jeszcze dalej, w Chinach, skąd ostatecznie trafiła do Europy, wybijając – zależnie od szacunków – od 30 do nawet 60% jej mieszkańców. Jakkolwiek brutalnie – i niezbyt poprawnie politycznie – to zabrzmi, właśnie z tego względu czarna śmierć wyszła Europie na dobre. A przynajmniej rozwiązała wiele problemów natury gospodarczej. Spadły czynsze i koszty utrzymania, zmalał głód…

Ale jak właściwie dżuma zawędrowała do Europy? Wszystko wskazuje na to, że winne były pchły urzędujące wesoło na szczurach pływających statkami handlowymi. To najbardziej prawdopodobne, logiczne uzasadnienie. Dla wielu ówczesnych Europejczyków jednak nieprawdziwe. Wierzono bowiem, że… za epidemię odpowiadają Żydzi, którzy zdecydowanie rzadziej niż pozostali mieszkańcy kontynentu zapadali na chorobę i umierali. Rzucali klątwy na innych? Bynajmniej. Po prostu… myli ręce. To właśnie wyższy poziom higieny sprawił, że wielu europejskich Żydów przetrwało czarną śmierć.

#6. Jak wejść do Unii Europejskiej

Przykład Wielkiej Brytanii pokazuje, że zdecydowanie łatwiej jest przystąpić do Unii Europejskiej, niż ją ostatecznie opuścić. Nie wszyscy zainteresowani są jednak w stanie dołączyć do wspólnoty, co pokazuje przykład chociażby… Watykanu. Stolica Apostolska nie spełnia jednego bardzo podstawowego wymogu. Nie jest wolnorynkową demokracją, którą to – według założeń – musi być każde państwo przystępujące do Unii Europejskiej. Mimo tak głębokiej różnicy, Watykan i Unię Europejską łączy chociażby wiele umów.

Nie brakuje też i sporów. Te najgłośniejsze dotyczą oczywiście kwestii światopoglądowych. Pierwszą rzeczą jest, postulowane przez Stolicę Apostolską, wpisanie odwołania do chrześcijańskiego dziedzictwa do Konstytucji dla Europy. Kolejną – prawa homoseksualistów, legalizacja związków partnerskich, finansowanie badań nad komórkami macierzystymi czy przyzwolenie na aborcję.

#7. Europa sprzed XIV wieku

Dokąd należałoby się udać, by zobaczyć, jak wyglądała duża część Europy przed XIV wiekiem? Do muzeum? Do skansenu? Żadne z tych miejsc nie powie tak wiele jak pewien polski las, który każdy szanujący się obywatel naszego kraju powinien zobaczyć (zanim zostanie wycięty w pień przez korniki czy też zjedzony przez wojujących eko-terrorystów, zależnie od aktualnie wspieranej opcji politycznej).

Ostatnie fragmenty nizinnych lasów pierwotnych, czyli takich, jakie przed laty zajmowały większą część Starego Kontynentu, znaleźć można dzisiaj niemal wyłącznie w Polsce i na Białorusi. Bardzo sporadycznie w górach, więcej – w Puszczy Białowieskiej. Lasy pierwotne nie uległy wpływowi człowieka, zachowując naturalną równowagę między gatunkami. To dlatego właśnie polska puszcza stanowi ewenement na skalę całego kontynentu – i dlatego tak bardzo należy jej się ochrona. Przed wszystkimi ludźmi, nie tylko politykami. Gdyby więc ktoś miał ochotę przenieść się w czasie o dobre kilkaset lat i sprawdzić, jak świat wyglądał chociażby w XIII wieku, rzut oka na Białowieżę da niezłe o tym wyobrażenie.