Mikroświat wokół nas - jak niebezpieczny może być wirus grypy?

Wcześnie rano budzi ją ból brzucha i obu nóg. Brak wysypki na skórze i sztywności karku. W ciągu dnia ból brzucha nasila się. Zaniepokojeni rodzice dzwonią po pogotowie, w międzyczasie Iwona zaczyna mieć trudności z oddychaniem. Chwilę później jest transportowana „na bombach” do szpitala z narastającym bólem brzucha, tachykardią (200 uderzeń/min) i saturacją 60%. W trakcie transportu Iwona traci przytomność a chwilę później dochodzi do zatrzymania krążenia. Ratownicy przystępują do resuscytacji – walczą o życie 14-latki. Bez skutku. Szybki wjazd na SOR i przekazanie pacjenta lekarzom. Tam dalej walka – zaawansowane zabiegi resuscytacyjne - intubacja, wentylacja, epinefryna (dożylnie i dotchawiczo), noradrenalina, wodorowęglany. Bez reakcji. Zgon ogłoszono o 20:30, nieco ponad 24 godziny po jej wizycie u lekarza pierwszego kontaktu związanej z gorączką i objawami grypopodobnymi.

W raporcie z autopsji możemy przeczytać m.in. obecność wirusa grypy A(H3N2) w próbkach z nosogradzieli i gardła, rozwijające się zapalenie płuc, liczna ogniska martwicy mięśnia sercowego ze skurczami w obu komorach i przegrodzie, zapalenie osierdzia, zmiany naciekowe oraz obrzęk płuc. Przyczyna śmierci - pogrypowe zapalenie mięśnia sercowego.



Wirus grypy (łac. Influenzavirus) - takie niby nic, bo przecież co drugi z nas przynajmniej raz w roku ma "grypę" - jest jedną z głównych przyczyn zachorowalności i śmiertelności ludzi na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, co roku na grypę choruje około 100 mln ludzi, z czego umiera od 500 tys. do 1 mln. Mija właśnie 100 lat od słynnej „hiszpanki” - pandemii grypy, podczas której zmarło od 50 do 100 milionów osób, co stanowiło 3-5% populacji świata. Jednak nie łudźmy się, że pandemie grypy są dawno za nami. Ostania miała miejsce w 2009 roku. Bezpośrednio na skutek zakażenia wirusem grypy zmarło 105 700 - 400 000 osób, a za sprawą powikłań dalsze 46 000-179 000. 182 przypadki śmiertelne pochodzą z Polski.


Wirus grypy został po raz pierwszy wyizolowany w 1933 r. przez Smitha, Andrewesa i Laidlawa, a w latach czterdziestych ubiegłego stulecia określono jego budowę, zdolność do wywoływania hemaglutynacji (zlepiania krwinek czerwonych) oraz nauczono się go hodować w warunkach laboratoryjnych, wykorzystując kurze zarodki. Z zewnątrz wirus otoczony jest lipidową osłonką, pod którą znajduje się druga, białkowa otoczka. Z otoczki lipidowej wychodzą dwa typy białek glikoproteinowych – hemaglutynina i neuraminidaza.

Hemaglutynina ma zdolność do zlepiania krwinek czerwonych, bierze udział w procesie przyłączenia się i wnikania do wnętrza komórek nabłonkowych w drogach oddechowych. Neuraminidaza ułatwia wirusowi przenikanie do receptorów komórkowych, pokrytych gęstym śluzem dróg oddechowych oraz zapobiega zlepianiu się wirusów ze sobą nawzajem. Wewnątrz wirusa znajdziemy pojedynczą nić kwasu rybonukleinowego (RNA) – dla przypomnienia, my ludzie mamy dwuniciowy kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) – różnimy się więc znacznie od wirusa grypy. Bez obaw, sam materiał genetyczny wirusa grypy nie jest zakaźny, gdyż do replikacji wymaga specjalnego enzymu - wirusowej polimerazy RNA zależnej od RNA.


Istnieją cztery rodzaje wirusów grypy: A, B, C i D. Ludzkie wirusy grypy A i B powodują sezonowe epidemie prawie każdej zimy. Pojawienie się nowego, zmutowanego wirusa grypy A może spowodować pandemię grypy. Dlatego też, szczepienia na grypę powinny być powtarzane co roku. Infekcje grypy typu C zazwyczaj powodują choroby układu oddechowego o łagodnym przebiegu i nie są uważane za powodujące epidemie. Wirus grypy D atakuje przede wszystkim bydło, nie odnotowano przypadków zachorowań u ludzi. Dalej wirus grypy dzieli się na podtypy oparte o wspomniane wyżej białka: hemagulutyninę (H) oraz neuraminidaze (N). Istnieje 18 różnych podtypów hemaglutyniny i 11 neuraminidazy (odpowiednio od H1 do H18 i od N1 do N11). I tak, odpowiadający za najwięcej przypadków zachorowań wirus A/H1N1 jest wirusem grypy typu A posiadającym hemaglutyninę i neuraminidazę podtypu 1.


Wirusy grypy A znaleziono u wielu gatunków zwierząt, wszystkie prawdopodobnie pochodziły od jednego przodka wirusa ptasiej grypy. Możliwym wyjątkiem jest wirus grypy nietoperza, którego pochodzenie jest nadal niepewne. Wirusy grypy pochodzące od dzikich ptaków mogą przedostać się przez wodę do ssaków morskich lub do kaczki domowej, która jest rezerwuarem pośrednim. Przenoszenie z kaczek na inne gatunki może odbywać się poprzez rolnictwo „podwórkowe”, w którym zwierzęta są hodowane razem obok siebie lub przebywają też na rynkach żywego drobiu i/lub zwierząt. Inne zwierzęta domowe, o których wiadomo, że są podatne na zakażenia wirusem grypy, to psy i koty.

Ludzie mogą zarazić się wirusem grypy od zwierząt przez zanieczyszczoną wodę czy wdychanie powietrza, w którym znajdują się wirusy grypy. Jednak w większości przypadków infekcje te nie powodują późniejszej transmisji między człowiekiem a człowiekiem. Przenoszenie wirusa z człowieka na człowieka odbywa się drogą kropelkową. W zależności od drogi transmisji wirus atakuje komórki nabłonkowe układu oddechowego lub jelitowego w celu zakażenia i replikacji. Ponadto niektóre wirusy ptasiej grypy A, zwłaszcza te z podtypu H7, były związane z zakażeniami oczu i zapalenia spojówek u ludzi. Nasilenie zakażenia u ludzi jest związane z replikacją wirusa w dolnych drogach oddechowych, czemu towarzyszy silny stan zapalny z powodu nacieku komórek odpornościowych.


Rozpoznanie grypy odbywa się głównie na podstawie obrazu klinicznego i epidemiologicznego prawdopodobieństwa zakażenia. Początkowo przeważają objawy niespecyficzne, w tym gorączka, dreszcze, bóle głowy, bóle mięśni czy złe samopoczucie. Początek tych objawów jest nagły i zwykle występują dodatkowe objawy ze strony układu oddechowego, zwłaszcza suchy kaszel, ból lub suchość w gardle (prawdopodobnie z chrypką) oraz niedrożność nosa i wydzielina. Kaszel jest najczęstszym objawem ze strony układu oddechowego i może mu towarzyszyć dyskomfort lub pieczenie.

Jak się nie dać grypie? Oprócz szczepionek, istotny wpływ mają interwencje niefarmakologiczne. Chodzi tutaj o takie proste zabiegi jak mycie rąk i stosowanie środków odkażających na bazie alkoholu, zakrywanie nosa i ust podczas kaszlu czy smarkania, a także pozostanie te 2-4 dni w domu, gdy jest się chorym. W przypadku poważnych stanów chorobowych konieczne jest włączenie leków przeciwwirusowych, które w przypadku wirusa grypy hamują działania neuraminidazy.

Na przykładzie Iwony przedstawiłem Wam pełny zakres broni jaką dysponuje wirus grypy. Wirus ten może być podstępnym skurczybykiem, a siła jego rażenia potrafi być ogromna. A to dopiero jeden z tysięcy czynników chorób zakaźnych. Zatem drodzy bojownicy - witajcie w świecie mikrobów!