Starożytne roboty - zaskakująca technologia sprzed tysięcy lat

Starożytna technologia to fascynujący temat, który pokazuje nam, że już tysiące lat temu ludzie dysponowali wieloma zaawansowanymi urządzeniami. Profesor Jerzy Łanowski w książce "500 zagadek antycznych" wskazuje, że starożytni Grecy używali między innymi takich urządzeń jak młyn wodny, obrabiarka, kasa pancerna oraz automat na monety, który wydawał wodę w świątyni. Słynny wynalazca Heron z Aleksandrii skonstruował takie urządzenia, jak organy napędzane przez wiatr, trebusz, hodometr, turbinę parową, czy automatycznie otwierające się drzwi do świątyni. Wszystkie te wynalazki są bardzo interesujące, jednak sprawy robią się znacznie ciekawsze, gdy przejdziemy do tematu robotyki. Zacznijmy od definicji robota. W dużym skrócie jest to mechaniczne urządzenie wykonujące automatycznie określone zadania. Zanim przejdziemy do starożytnych robotów, wymieńmy sobie kilka późniejszych przykładów robotów, pochodzących ze średniowiecza oraz odrodzenia.


W 1495 roku projekt humanoidalnego robota wykonał Leonardo da Vinci. Robot ten był rycerzem zakutym w niemiecko-włoską średniowieczną zbroję. Ze szkiców Leonarda wynika, że robot ten wykonywał kilka wzorowanych na ludzkich ruchów, głównie takich jak siadanie, poruszanie ramionami, szyją oraz szczęką. 300 lat wcześniej muzułmański wynalazca Al-Dżazari skonstruował kilkadziesiąt interesujących maszyn, w tym także roboty. Jednym z takich wynalazków był humanoidalny robot, który pełnił funkcję sługi podającego wodę, herbatę oraz napoje. Al-Dżazari skonstruował także mechanicznych muzyków, którzy pływali w łodzi po jeziorze, aby zabawiać gości zgromadzonych na królewskim przyjęciu. Mechanizm odpowiedzialny za muzykę był automatem perkusyjnym z kołkami, które zderzają się z małymi dźwigniami sterującymi perkusją. Każdy z 4 robotów mógł zostać zmuszony do grania różnych rytmów i różnych wzorów perkusyjnych, jeśli kołki zostały przeniesione.


Powróćmy zatem do starożytnych czasów. Heron z Aleksandrii potrafił zbudować mechaniczne teatry, w których poruszane skomplikowanymi systemami przekładni figurki-roboty same odgrywały przedstawienia. Na potrzeby teatrów Heron konstruował nawet urządzenia wydające odgłosy piorunów. Dźwięk piorunów powstawał w wyniku mechanicznego zrzucania metalowych kulek na ukryty bęben. Inny wybitny wynalazca z Grecji, Archytas z Tarentu, ok. 420 r. p.n.e. skonstruował z kolei drewnianego gołębia, który potrafił latać. Wynalazek ten zapewnił Grekowi tytuł ojca mechaniki. Latający ptak był rodzajem zabawki napędzanej parą i potrafił przelecieć nawet 200 metrów.


Inny wybitny grecki wynalazca, Filon z Bizancjum, ok. 220 r. p.n.e. wykonał model humanoidalnego robota-kobiety. W prawej dłoni robot trzymał dzbanek z winem. Kiedy ktoś umieszczał kubek w jej lewej dłoni, robot natychmiast nalewał tam wina, a potem wodę, aby uzyskać właściwy miks. Zarówno wino, jak i woda były przechowywane w metalowych dzbankach zawieszonych w jej klatce piersiowej. Robot ten został zrekonstruowany przez Kostasa Kotsanasa, założyciela muzeum greckiej technologii w Atenach. Zmyślny wynalazek Filona z Bizancjum to kolejny przykład interesujących rozwiązań technologicznych ze starożytności. Nie tylko Grecy konstruowali jednak roboty - takie urządzenia budowali także wynalazcy ze starożytnych Chin. Brytyjski biochemik Joseph Needham w książce "Nauka i cywilizacja w Chinach" przytacza szereg opisów starożytnych robotów oraz maszyn. Żyjący w V w.p.n.e. wynalazca Lu Ban miał skonstruować latającą maszynę w kształcie ptaka, wykonaną z drewna oraz bambusa.


Na wzmiankę zasługuje także wynalazca Daifeng Ma z dynastii Tang, który stworzył służącego robota-kobietę dla królowej. Robot ten miał przynosić przybory toaletowe oraz ręczniki. Najciekawszy i wręcz niesamowity opis dawnego robota znajduje się w taoistycznej księdze Liezi. Jak wskazuje Joseph Needham, opis ten jest niezwykle intrygujący. Tekst spisany najprawdopodobniej w III w. p.n.e. opisuje także znacznie wcześniejsze czasy. Interesujący nas fragment opisuje, jak żyjący w X w. p.n.e. król Muwang z dynastii Zhou podczas podróży po kraju spotkał rzemieślnika imieniem Yan Shi. Król miał spytać rzemieślnika o to, co potrafi skonstruować. Yan Shi przyprowadził ze sobą człowieka, którego wygląd i zachowanie wprawiło króla w zdumienie. Oto opis tego zdarzenia, będący tłumaczeniem z książki Needhama, tom 2, strona 53:

"Król wpatrywał się w postać ze zdumieniem. Szedł gwałtownymi krokami, przesuwając głowę w górę i w dół i każdy mógł wziąć go za żywą istotę ludzką. Rzemieślnik dotknął podbródka, a postać natychmiast zaczęła śpiewać. Rzemieślnik dotknął jego ręki, a postać zaczęła pozować. Gdy występ dobiegał końca, postać zaczęła mrugać i zalecać się do zgromadzonych na publiczności kobiet, co rozgniewało króla. Rzemieślnik Yan Shi bojąc się egzekucji za taki występek, natychmiast rozebrał postać na kawałki, pokazując, że jest to sztuczna istota. I rzeczywiście okazało się, że jest to tylko konstrukcja ze skóry, drewna, kleju i lakieru różnokolorowego - białego, czarnego, czerwonego i niebieskiego. Badając go uważnie, król odkrył wszystkie organy wewnętrzne - wątrobę, serce, płuca, śledzionę, nerki, żołądek i jelita; a nad tym znowu mięśnie, kości i kończyny z ich stawami, skórą, zębami i włosami, wszystkie z nich były sztuczne... Król spróbował wyjąć serce i odkrył, że usta nie mogą już mówić; zabrał wątrobę, a oczy już nie widziały; zabrał nerki, a nogi straciły moc poruszania się. Król był zachwycony”.


Opis ten jest niesamowity i jak wskazuje Joseph Needham, skłania nas do zastanowienia się nad tym, czy opisana tu historia może być prawdziwa. Król miał następnie zabrać na swój dwór zarówno rzemieślnika, jak i wykonanego przez niego robota. W dawnych Chinach także inny wynalazca, Yin Wenliang, miał stworzyć dwa humanoidalne roboty. Pierwszy z nich był mężczyzną wykonanym z drewna, który podczas bankietu miał proponować toast dla każdego z gości. Drugi robot był kobietą i potrafił grać na chińskim instrumencie muzycznym sheng oraz śpiewać w rytm melodii. Podsumowując, widzimy, że historia robotów sięga bardzo odległych nam czasów.