7 interesujących faktów wprost z XIX wieku

2 grudnia 1804 roku Napoleon Bonaparte został koronowany na cesarza Francuzów. W tym przypadku jednak „został koronowany” nie jest do końca prawidłowym określeniem, ponieważ w rzeczywistości… koronował się sam. Jako pierwszy w kolejności nie przyjął zaszczytu z rąk papieża (wówczas Piusa VII), a samodzielnie założył koronę. Była to demonstracja siły – pokazywał, że zostaje władcą przez własne zasługi, a nie z woli Boga. Koronację Napoleona zresztą wielokrotnie potem określano mianem „propagandowego arcydzieła”.

#2. Operacja guza jajnika

W 1809 roku u Jane Todd Crawford zdiagnozowano guza jajnika. Oznaczało to ni mniej, ni więcej wyrok śmierci. Uważano, że jedyne, co może zrobić operacja, to przyspieszyć zgon pacjenta. Kobieta jednak nie zamierzała się poddać. Znalazła chirurga, który zgodził się podjąć ryzyka. Przejechała konno prawie 100 km, przeszła wielogodzinną operację, podczas której – bez znieczulenia! – usunięto z jej ciała 10–kilogramowy guz, po czym żyła długo i szczęśliwie przez kolejne 32 lata.

Była to pierwsza w historii udana operacja usunięcia guza jajnika, a lekarz, który jej dokonał – Ephraim McDowell – uważany jest za ojca owariektomii.

#3. Sterowanie radiowe

Końcówka XIX wieku to coraz dalej idące eksperymenty z falami radiowymi. Swój udział mieli w tym zarówno Oliver Lodge, Guglielmo Marconi czy William Preece, ale też Nikola Tesla, który w 1898 roku urządził w Madison Square Garden wyjątkowo efektowny pokaz. Zdołał wmówić zgromadzonej publiczności, że kierują łodzią przy pomocy komend głosowych. W rzeczywistości to sam konstruktor, słuchając oczekiwań widzów, zdalnie sterował łódź. W tym samym roku Tesla opatentował swój wynalazek.

#4. Homarowy urodzaj

To co dzisiaj uważane jest za drogi (słusznie) i wyjątkowo smakowity (rzecz gustu…) rarytas, niegdyś traktowane było zupełnie inaczej. W XIX wieku homarów w Ameryce było tak wiele, że uważano je za pożywienie dla biedoty. Mało tego – służba w Massachusetts zaczęła się powszechnie domagać wprowadzenia do umów zapisu, który gwarantowałby im, że nie będę dostawać homarów do jedzenia częściej niż 3 razy w tygodniu! Warto pamiętać o tym, płacąc krocie za owoce morza w tzw. restauracjach premium.

#5. Ziemniaki po grecku

Joanis Kapodistrias był pierwszym prezydentem niepodległej Grecji – władcą autorytarnym (co bardzo nie podobało się ówczesnym greckim elitom), ale też rewolucjonistą. To on wprowadził do Grecji m.in. ziemniaki. Trzeba zaznaczyć, że akurat to nie było łatwe. Rozdawanie nasion za darmo rolnikom nie przyniosło rezultatów – byli sceptyczni i nikt nie spieszył się do sadzenia.

Kapodistrias wymyślił więc inny sposób. Zasadził pole ziemniaków, które otoczył strażą poinstruowaną zawczasu, by w odpowiednich momentach odwracać wzrok. To wtedy Grecy dostrzegli w ziemniakach coś cennego i dali się nabrać na podstęp. Rozkradli prezydenckie pole i zabrali się do samodzielnej pracy.

#6. Wybuchowe zęby

Czy można czegokolwiek spodziewać się mniej niż wybuchu we własnych ustach? A jednak stomatologia XIX wieku była mocno ułomna i zupełnie niechcący potrafiła wyrządzić więcej szkody, niż przynieść pożytku. Jedną z atrakcji, z którymi należało się liczyć, były eksplodujące zęby. Zanim zaczęto powszechnie stosować amalgamat rtęci, do wypełniania ubytków w zębach wykorzystywano różne, niemal losowe metale.

Wykorzystanie dwóch różnych mogło doprowadzić do powstania ogniwa elektrochemicznego, zasadniczo przekształcającego jamę ustną w niewielką baterię. Wybuchające zęby nie były przyjemne, zwykle nie prowadziły do niczego więcej niż ogłuszenie właściciela (nosiciela?), ale nie należały również do rzadkości.

#7. Rok bez lata

1816 był bardzo ciężkim rokiem dla Ameryki Północnej i Europy, ale dał się we znaki także w innych częściach świata. Występujące wówczas anomalie pogodowe sprawiły, że przylgnęła do niego łatka „roku bez lata”. Jeszcze w czerwcu w Québecu leżało 30 cm śniegu. Burze śnieżne dosłownie zabijały ludzi i niszczyły uprawy. Głód i choroby dodatkowo pogarszały sytuację. Co ją spowodowało?

Prawdopodobnie zima wulkaniczna zaistniała wskutek wielkiej erupcji wulkanu Tambora w kwietniu poprzedniego roku i kilku innych, poprzedzających wybuchów. Zbiegło się to w czasie z niewielką aktywnością słoneczną, co dodatkowo zaburzyło klimat na Ziemi.

Źródła: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7