Na długo przed Photoshopem: sztuka usuwania osób ze zdjęć w ZSRR

Zdjęcie L. Leonidowa: "Liderzy rewolucji rosyjskiej, Lenin i Trocki z okazji obchodów drugiej rocznicy Wielkiej Rewolucji Październikowej, na Placu Czerwonym w Moskwie". To samo zdjęcie pojawiło się w 1967 roku w książce "W. I. Lenin w sztuce fotografii". Ze zdjęcia zniknęli między innymi Trocki (po prawej stronie Lenina) i Kamieniew (w skórzanej czapce i okularach po lewej stronie Lenina).

#2.

Członkowie petersburskiego "Związku walki o wyzwolenie klasy robotniczej". Na zdjęciu od lewej do prawej: stoją - A.L. Malczenko, P.K. Zaporożec, A.A. Waniejew; siedzą - W.W. Starkow, G.M. Krzyżanowski, W.I. Uljanow, J.O. Martow. Fotograf: studio fotograficzne Wesenberg i spółka, 1897 r. Druga wersja zdjęcia lat 30.: brakuje Malczenki. W 1929 r. aresztowano go z powodu działalności kontrrewolucyjnej, a w 1930 r. został rozstrzelany, po czym "zniknął" z historycznego zdjęcia. W 1958 r. Malczenko został zrehabilitowany i znowu zaczęły pojawiać się archiwalne zdjęcia z jego wizerunkiem.

#3.

Uczestnicy XI Zjazdu Rosyjskiej Partii Komunistycznej, Moskwa, 1922. Od lewej do prawej: E. Jarosławski, M. Kalinin, J. Stalin, G. Pietrowski i S. Ordżonikidze. Na tym zjeździe Stalin został wybrany na sekretarza generalnego Komitetu Centralnego. Retuszowana wersja zdjęcia została opublikowana w 1939 r. w 60. urodziny Stalina. Nie ma na nim Pietrowskiego. W 1928 roku został oskarżony o związki z "wrogami ludu" i został usunięty ze wszystkich stanowisk. Cudownie uniknął rozstrzelania, czego nie można powiedzieć o zięciu i synu.

#4.

W oryginale: Antipow, Stalin, Kirow, Szwernik i Komarow po rozgromieniu "opozycji leningradzkiej", 1926 r. Następnie Komarow (który został rozstrzelany) zniknął z kadru. W 1940 r. zdjęcie zostało opublikowane w "Historii ZSRR" z wyciętym Antipowem (także rozstrzelany). W 1949 roku wydano książkę "Józef Stalin. Krótka biografia", gdzie zdjęcie jest dokładnie wyretuszowane i usunięty został również Szwernik.

#5.

W pobliżu Teatru Bolszoj w maju 1920 r. Lenin przemawia, a na stopniach po prawej stoi Trocki, za którym jest częściowo widoczny Kamieniew. To zdjęcie jest jednym z pierwszych słynnych przykładów retuszowania fotografii w epoce stalinowskiej. Jeszcze za życia Lenina zdjęcie stało się kultowym, ale wykluczony z partii bolszewickiej Trocki i otwarcie krytykujący Stalina Kamieniew zniknęli z tego zdjęcia i nie pojawili się nawet za czasów Gorbaczowa.

#6.

To grupowe zdjęcie zostało wykonane podczas 14. zjazdu Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii w kwietniu 1925 roku. Jest ono klasycznym przykładem fotomanipulacji czasów Stalina. Jedynie jeden z towarzyszy, który stoi z wodzem na tym zdjęciu, zmarł śmiercią naturalną. To samo zdjęcie zostało opublikowane w biografii Stalina, w latach 1939 i 1949. W retuszowanej wersji grupa została zredukowana do czterech osób, reszta została usunięta z historii.

#7.

Delegaci VIII zjazdu Rosyjskiej Partii Komunistycznej w marcu 1919 r. Spośród 20 delegatów jedenastu zostało zabitych na polecenie Stalina, trzech kolejnych popełniło samobójstwo, protestując przeciwko jego polityce. W najbardziej znanej retuszowanej wersji tego zdjęcia są na nim tylko Lenin, Stalin i Kalinin. Z czasem "wyczyszczono" i Kalinina. Wreszcie w 1938 r opublikowano album "Pierwsza kawaleria", gdzie zbędnym okazał się nawet Lenin.

#8.

Od połowy lat 30. XX w. ogromna maszyna propagandowa pracowała nad wywyższeniem osobowości Stalina. Zdjęcie w lewym górnym rogu "Lenin i Stalin w Gorkach" (1922) to przeróbka. Została stworzona, aby pokazać robotnikom bliską przyjaźń Stalina z Leninem, gdy stan zdrowia Uljanowa pogarszał się, a nadszedł czas by wybrać następcę. Robotnicy uwierzyli. Na podstawie tego zdjęcia w 1938 r. powstała rzeźba (z prawej na górze) z siedzącymi w dobrej komitywie wodzami rewolucji. W 1936 roku wg tego samego schematu artysta P. Staronosow stworzył grawiurę, gdzie Stalin wygląda jak olbrzym na tle Lenina (na dole po prawej). A w 1949 r. na potrzeby wystawy "Józef Wissarionowicz Stalin w sztuce" W. Pinczuk stworzył rzeźbę "W. I. Lenin i Józef Stalin w Gorkach".

#9.

"Przy szachownicy", kwiecień 1908 r, wyspa Capri, Włochy. Stoją: M. Gorki, Z. Pieszkow i N. Bogdanowa. Siedzą: I. Ładyżnikow, W. Lenin, A. Bogdanow. Na zdjęciu z 1939 r. wyretuszowano Pieszkowa i kolano kobiety w prawym dolnym rogu.

#10.

Praktyka retuszowania zdjęć rozprzestrzeniła się i na materiały z radzieckiego programu kosmicznego, pisze w wydaniu "Wired" James Oberg. Wśród kosmonautów, którzy zostali wymazani z historii, był Walentin Wasiljewicz Bondarienko, który zginął w pożarze podczas ćwiczeń na 19 dni przed pierwszym lotem w Kosmos. Także usunięty z fotografii Grigorij Nielubow (na zdjęciu powyżej), jeden z najbardziej obiecujących członków pierwszej drużyny radzieckich kosmonautów. Został wydalony z programu "za konflikt z wojskowym patrolem w stanie nietrzeźwym", a później popełnił samobójstwo.