Te wspaniałe maszyny latające. Odcinek specjalny: SZACHOWNICA

Samoloty przejmowane w dawnej Kongresówce otrzymywały z początku znaki w postaci tarcz herbowych, podzielonych ukośnie na dwa pola – białe i czerwone, naturalnie. Czasami zamiast tarcz malowano koła (najwyraźniej głównie na usterzeniu). Kolejność barw i kierunek podziału znaku bywały przeróżne.


Samoloty „galicyjskie” wyglądały różnie w zależności od ośrodka. Krakowskie dostawały białe kwadraty z literą Z malowaną szerokim pasem wzdłuż krawędzi górnej i dolnej i po przekątnej; maszyny ze Lwowa zadowalały się sterami i końcami skrzydeł pomalowanymi na biało i czerwono.
Inaczej sprawa wyglądała w Wielkopolsce – gdy w Poznaniu zdobyto wreszcie samoloty bojowe (na początku 1919 roku), szachownica była już ustalonym znakiem.

Ale – skąd ona się wzięła?

W październiku 1918 roku do Lwowa przyleciał K.u.K pilot myśliwski – Stefan Stanisław Stec. Na burcie swojego samolotu miał wymalowaną biało-czerwoną szachownicę w postaci takiej, jaką znamy dziś. Znak spodobał się ówczesnym decydentom i na jego podstawie powstał ww. rozkaz. I można by na tym zakończyć, gdyby nie to, że… istnieją mocne przesłanki, że Stec zaadaptował szachownicę z osobistego znaku innego samolotu, niemieckiego, spotykanego przezeń na jednym z lotnisk. Była to szachownica biało-czarna, z odpowiednim obramowaniem i obrócona o 45°. Znak był wyrazisty i wyróżniający samolot go noszący; Stec w swojej „wersji” zmienił kolorystykę na barwy polskie i ułożył szachownicę, powiedzmy, poziomo.


Z początku zresztą szachownicę malowano przeróżnie, nie bacząc na kolejność barw; czasem bez obramowania, czasem nie dbano nawet o „kwadratowość”, malując po prostu z grubsza kwadratowy pas od krawędzi do krawędzi płata i dzieląc na pola białe i czerwone. Ale to już temat na oddzielny artykuł. Dodam tylko, że obecnie maluje się szachownicę dokładnie według pierwotnego rozkazu. Wreszcie!

PS Powinienem tu zamieścić jeszcze co najmniej kilka innych ilustracyj - niestety miałem okazję widzieć je wiele lat temu w wydawnictwach papierowych, do których nie mam obecnie dostępu. Zarazem niektóre potencjalnie przydatne grafiki osiągalne w necie są zbyt złej jakości i/lub rozmiarów, by można je pokazać.