10 mitów o kosmosie, w które nadal wierzymy

Jak wiele innych, mit powstał głównie na podstawie twórczości filmowej z Hollywood. To tam się nauczyliśmy, że człowiek wystawiony na działanie kosmicznej próżni bez kombinezonu natychmiast wybuchnie. Prawda jest trochę inna, otóż owszem, niewątpliwie człowiek w takich warunkach by zginął, ale nie tak nagle i nie tak efektownie. Człowiek w otwartej przestrzeni może przetrwać nawet pół minuty bez żadnych trwałych uszkodzeń. Nie to, żeby to miało być przyjemne, ale da się. Faktyczną przyczyną śmierci byłoby uduszenie lub zamarznięcie.

#2. Wenus jest taka sama jak Ziemia

W prasie popularno-naukowej często się pisze, że Wenus jest bliźniaczką Ziemi. Mit wziął się z tego, że w początkowym okresie obserwacji i badania planet wiedzieliśmy tylko, że Wenus ma gęstą atmosferę i... niewiele więcej. Dopiero wysłanie sond przez ostatnie kilkadziesiąt lat pozwoliło (na krótko) dotrzeć do powierzchni planety, żeby przekonać się jak bardzo różni się ona od naszej.

#3. Słońce to kula ognia

Znowu mit zrodzony z filmów, kreskówek i obrazków. Tak naprawdę nasza gwiazda świeci, a nie płonie. Różnica niby mała, ale bardzo istotna. Światło i temperatura nie są wynikiem reakcji chemicznej (spalania), ale reakcji jądrowej zachodzącej wewnątrz gwiazdy. A skoro już o Słońcu...

#4. Słońce jest żółte

Poproście kogoś, aby narysował słońce, a natychmiast sięgnie po żółtą kredkę. To naturalny odruch biorąc pod uwagę, że na co dzień widzimy Słońce w żółtych barwach. Kolory Słońca zawdzięczamy naszej atmosferze, a sama gwiazda świeci światłem białym. Żółte słońce jest tak głęboko zakorzenione w naszej świadomości, że astronomowie publikujący zdjęcia robione w kosmosie czasami je "poprawiają" dodając żółtego odcienia, aby przeciętny odbiorca nie miał problemu z identyfikacją co tak świeci.

Ale nawet nie widząc Słońca spoza atmosfery można udowodnić, że jest białe. Kolor gwiazdy zależy od jej temperatury, najzimniejsze świecą na odcienie brązowego do ciemnoczerwonego i wraz ze wzrostem temperatury zmienia się ich kolor. Gwiazda o temperaturze kilku tysięcy Kelvinów będzie czerwona, a po drugiej stronie skali, gwiazda z powierzchnią o temperaturze ponad 10 000 K będzie niebieska. Z temperaturą powierzchni blisko 6 000 K Słońce plasuje się pośrodku, co daje światło białe.

#5. Latem Ziemia jest bliżej Słońca

Ten mit jest bardziej popularny u tych, którzy nie uważali na lekcjach geografii albo mieszkają w krajach, w których edukacja wygląda inaczej niż u nas. W końcu nie posiadając wiedzy, a biorąc na "chłopski rozum", to jest oczywiste - kiedy jesteśmy bliżej gwiazdy, to robi się cieplej. Prawda jest oczywiście zupełnie inna, a pory roku powodowane są nachyleniem osi obrotu Ziemi do ekliptyki. Pochylenie to powoduje nierównomierne oświetlenie Ziemi w ciągu roku, kiedy Ziemia okrąża Słońce. Jeśli oś jest pochylona w kierunku Słońca, mamy lato na danej półkuli, i na odwrót.

Trzeba jednak zaznaczyć, że nie jest mitem to, że Ziemia czasem jest bliżej, a czasem dalej od Słońca. Orbita Ziemi jest elipsą, więc zwykle posługujemy się wartością uśrednioną odległości naszej planety od gwiazdy - 149,6 mln km. W rzeczywistości Ziemia 2 stycznia znajduje się najbliżej Słońca w punkcie zwanym peryhelium, w odległości około 147 mln km. W aphelium, które przypada na 3 lipca, odległość Ziemi od Słońca jest największa i wynosi ok. 152 mln km. Ale, jak wspomnieliśmy, nie ma to żadnego wpływu na pory roku.

#6. Istnieje ciemna strona Księżyca

Powszechny pogląd, że "ta druga" strona Księżyca jest zawsze spowita ciemnością jest kompletnie błędne. Księżyc jest związany z Ziemią i zawsze zwrócony do Ziemi jedną stroną, nie do Słońca. Więc kiedy nasz naturalny satelita nas okrąża, a do tego Ziemia krąży wokół Słońca, to nie ma siły, żeby w różnych momentach promienie słoneczne nie padały na każdą stronę Księżyca.

#7. W przestrzeni słychać dźwięki

Znowu za to błędne mniemanie odpowiadają głównie filmy (jak filmujesz wybuch potężnej Gwiazdy Śmierci, to głupio by to wyglądało bez żadnego dramatycznego dźwięku, prawda?) i niewiele z nich prawidłowo pokazało prawdziwą ciszę kosmosu (np. "Grawitacja" czy "2001: Odyseja kosmiczna"). Przestrzeń kosmiczna to niemal doskonała próżnia, więc nie ma co przewodzić fal dźwiękowych.

Oczywiście nie oznacza to, że nigdzie w kosmosie nie będzie dźwięku. Wystarczy nam do tego planeta z własną atmosferą i problem z głowy, choć zależnie od składu i gęstości atmosfery dźwięki mogą brzmieć różnie. Na przykład na Marsie wszystko byłoby słyszalne w wyższej tonacji.

#8. Nie da się przelecieć przez pole asteroid

No chyba że jest się Hanem Solo w najszybszym statku w galaktyce. On nam pokazał, że bardzo wprawny pilot da radę takiemu wyzwaniu! Prawda jest taka, że filmy mają spory kłopot z wiernym oddawaniem rozmiarów w kosmosie. Film ma być interesujący (w tym wizualnie), a gdyby miał pokazać prawdę, to pokazywałby czarny ekran i 2-3 maleńkie, bardzo odległe kropeczki. Problem w tym, że przestrzeń kosmiczna jest bardzo, bardzo, ale to bardzo ogromna i odległości w niej są bardzo, bardzo, ale to bardzo wielkie. Nawet lecąc przez pole składające się z dziesiątek milionów asteroid trzeba by być największym pechowcem w galaktyce, aby w jakiegoś trafić. Nie to, że się nie da, ale statystycznie rzecz biorąc większe są szanse trafienia sześciu szóstek w Lotka pod rząd.

Spójrzmy na nasz główny pas planetoid - są ich tam miliony (na dziś zakłada się, że nawet 1,7 mln z nich ma średnicę powyżej 1 km), a liczba ich "rośnie" zależnie od tego jak mały obiekt uznamy za istotny. Odległości między asteroidami mierzy się w setkach tysięcy kilometrów. Póki co 11 ziemskich sond przeleciało przez pas bez najmniejszej kolizji.

#9. Z orbity gołym okiem widać Wielki Mur Chiński

Kompletnie fałszywy pogląd, choć dość dokładnie zakorzeniony w naszej świadomości. Po pierwsze mimo swego ogromu mur jest zbyt mały (a już od bardzo dawna nie jest największą budowlą człowieka), a po drugie w dużej mierze jest w mało krzykliwych kolorach. Można by wręcz rzec - w maskujących, gdyż cegły i pył je pokrywający są zbliżone kolorystycznie do otaczającego go gruntu.

#10. NASA pochłania prawie 1/4 budżetu USA

Wielka bzdura, również często spotykana w różnych debatach na temat "marnotrawienia" pieniędzy na badanie kosmosu, kiedy na Ziemi mamy ważniejsze problemy. Prawda jest zupełnie inna - z budżetu federalnego na rok 2015 NASA pochłania ok. 0,5% środków. Prawie przez cały okres istnienia agencji jej budżet oscylował w okolicach 1% budżetu państwa. W momencie najwyższych wydatków (między innymi związanymi z misjami na Księżyc) - w latach 60. budżet NASA osiągał "astronomiczne" 4,4% budżetu państwa.