Mikromordercy XIX wieku

To nowość XIX wieku. Oczywiście występowała wcześniej, ale nie na skalę epidemii. Nie oszczędzała nawet „gwiazd” epoki, kurtyzana Marie Duplessis, czyli dama kameliowa z powieści Dumasa i Violetta z La Traviata Giuseppe Verdiego, była jedną ze słynniejszych ofiar gruźlicy. Gruźlica uważana za chorobę dziedziczną była często ukrywana. Nie można jednak było ukryć zgonów znanych osób: Johna Keatsa (1821), Fryderyka Chopina (1849), Roberta Louisa Stevensona (1894), Antoniego Czechowa (1904) i Franza Kafki (1924). Bogaci Europejczycy leczyli się w luksusowych sanatoriach, jedno z nich jest areną powieści Czarodziejska góra. Robert Koch gruźlicę opisał w 1882 roku, a skuteczna szczepionka powstała w 1890.

#2. Ospa

Na ospę we Francji w latach 1869-1871 zmarło 200 tys. cywilów, a 180 tys. Niemców zmarło w kolejnych 3 latach. Metoda szczepienia była znana już w 1796 roku, ale ospa była szybsza niż szczepienia. Co było potrzebne żeby uodpornić organizm? Wystarczyła chora osoba, której zarazki wprowadzano bezpośrednio w skórę zdrowych obywateli. A jak taka szczepionka trafiała drogą morską? Ktoś chory na ospę stopniowo zakażał (i uodparniał) współpasażerów (wykorzystywano do tego sieroty) w ten sposób, by po przybyciu do portu docelowego mieć choć jedną wirulentną osobę. Szczepienie odbywały się od Francji po Egipt, od Bombaju po Japonię. W 1909 roku w wielkiej Brytanii i USA toczono wiele debat o wadach zaletach, czy też konieczności szczepienia (tak jak i w dzisiejszych czasach). Szczepienia zaważyły też na losach wojen. Francuscy żołnierze w wojnie 1870 roku umierali ośmiokrotnie częściej na ospę niż atakujący ich masowo zaszczepieni Niemcy.

#3. Dżuma

Coś francuskie wojska chętnie roznosiły choroby. Dżumę złapały w 1799 r. ruszając z Egiptu do Syrii. A podczas oblężenia Akkonu połowa armii Napoleona straciła życie wskutek dżumy, czerwonki i malarii. W 1836 r. w Stambule, zmarło 80 tys. ludzi, w 1812 już 150 tys., nie oszczędziła też mieszkańców Sarajewa, Belgradu i Syrii. Przyczajona dżuma uderzyła znów w 1892 roku i drogą morską z Chin dotarła z łatwością do Indii, Wietnamu, Filipin a nawet San Francisco i Glasgow. Mocno oberwało się Jawajczykom, gdzie w latach 1911-1939 (no dobra, tu już trochę naginam ten XIX wiek ponad miarę) zmarło 225 tys.ludzi. Jednak niechlubnym rekordzistą są Indie, spośród 13,2 mln śmiertelnych ofiar dżumy, które zarejestrowano na całym świecie, 12,5 mln przypadło właśnie na ten kraj.

#4. Cholera

W czasie wybuchu dżumy w Hongkongu cholera najechała Hamburg. Dopiero w 1904 roku odkryto prostą, tanią i skuteczną terapię: wyrównywanie utraty wody i soli przez chore ciało. Uderzała nagle, ponad 50% chorych umierało w czasie kilku lub kilkunastu godzin. Cholera znikała tak nagle, jak przychodziła i mijało pół pokolenia zanim pojawiała się znowu. Wiosną 1831 r. dotarła do Warszawy, w 1833 r. Hawana straciła 12% ludności, w mieście Meksyku zmarło 15 tys. osób w kilkadziesiąt dni. W Paryżu w 1849 r. zmarło na cholerę 19 tys. ludzi. W tym samym czasie (1848/1849) w imperium carskim cholera zabiła milion ludzi. Spośród 155 tys. żołnierzy brytyjskich, francuskich, sardyńskich i osmańskich, którzy stracili życie podczas wojny, ponad 95 tys. zmarło na cholerę i inne choroby. Łącznej liczby ofiar śmiertelnych nie da się oszacować nawet w przybliżeniu. W Indiach które ucierpiały najbardziej, przyjmuje się, że w latach 1817-1865 na cholerę zmarło 15 mln ludzi, a w latach 1865-1947 kolejne 23 mln.

#5. Zapalenie opon mózgowych i grypa

Zapalenie opon mózgowych po raz pierwszy stwierdzono je w 1805 r., a połowa chorych marła już po kilku dniach. Chorobę najskuteczniej roznosili żołnierze zmieniający garnizony i całkiem szybko opanowała Francję i Algierię. W szczytowym okresie, pomiędzy 1837 i 1857 r., choroba pochłonęła dziesiątki tysięcy istnień ludzkich, prawie wyłącznie nie starszych niż trzydzieści lat.
Grypa to miała rozmach, Światowa epidemia z 1918 r. zabiła w zależności od szacunków od 50 do 100 mln ludzi. Pochłonęła więcej ofiar niż zakończona właśnie wojna światowa i dotarła aż na odległe wyspy południowego Pacyfiku. Szczególnie mocno dotknęła Włochy, które utraciły 1% swojej ludności, oraz Meksyk, gdzie straty wyniosły do 4%.

#6. Tyfus i Dur brzuszny

No kto roznosił Tyfus? Oczywiście wojska francuskie (Napoleońskie), które podłapały tyfus z Nilu. Ale tyfus chętnie towarzyszył wielu wojnom np. podczas kampanii rosyjskiej i wojny rosyjsko-tureckiej. Była to też choroba ubogich w dużych miastach, tyfus nie ominął też Górnego Śląska. Pod koniec XIX wieku tyfus doprowadzał wojskową służbę zdrowia każdego kraju na skraj załamania.
Dur brzuszny powalał każdego, bez względu na pozycję społeczną. Przenoszony przez wszy, występuje najczęściej tam, gdzie złe warunki sanitarne i brak opału uniemożliwiają ludziom, często zmieniać ubrania. Dur też był zarazą wojenną i (a jakże by inaczej) armia Napoleona została zmniejszona do jednej dziesiątej stanu pierwotnego głownie przez czerwonkę i dur brzuszny (a nie kule i bagnety).

PS. XIX wiek to nie okres 1801-1900, historycy bardziej mówią o długim XIX w., czyli o latach 1772-1918.

Źródła: wikipedia, Jürgen Osterhammel „Historia XIX wieku, przeobrażenie świata”