Piękno kosmosu VIII

Czy to sztuka? Tego miesiąca (wrzesień 2012) astronauta ze stacji kosmicznej ISS, Aki Hoshide (Japonia) zarejestrował ten uderzający obraz podczas prac nad podnoszeniem potencjału okrążającej Ziemię Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Na tym złożeniu kosmicznych obrazów Słońce, Ziemię, dwa automatyczne wysięgniki, kosmiczny kombinezon astronauty, głęboką czerń Kosmosu oraz niezwykłą kamerę, dzięki której wykonano tę fotografię. Powyższy obraz może być łączony z innymi historycznymi - i być może także artystycznymi autoportrety wykonane w przeszłości w Kosmosie. Misja Expedycja 32 zakończyła się wczoraj, gdy dodatkowy moduł odłączył się od ISS i przywiózł z powrotem na Ziemię cześć załogi Stacji.

Tłumaczenie: Elżbieta Kuligowska/apod.pl

Uwalniająca się gromada gwiazd R136

W środku obszaru gwiazdotwórczego 30 Doradus leży ogromna gromada największych, najgorętszych i najbardziej masywnych ze znanych gwiazd. Gwiazdy te, tworzące gromadę R136 uchwycono na obrazie w świetle widzialnym przy pomocy nowo zainstalowanej Kamery Szerokiego Pola (ang. Wide Field Camera) na pokładzie odnowionego Kosmicznego Teleskopu Hubble'a. Wydłużone kształty obłoków gazu i pyłu 30 Doradus, znanej też jako Mgławica Tarantula, wyrzeźbił potężny wiatr oraz promieniowanie nadfioletowe z tej gromady gorących gwiazd. Mgławica 30 Doradus znajduje się w sąsiedniej galaktyce, Wielkim Obłoku Magellana, zaledwie 170 000 lat świetlnych stąd.

Tłumaczenie: Tomasz Kundera/apod.pl

Tulipan w Łabędziu

Spoglądając wzdłuż płaszczyzny naszej Drogi Mlecznej, w kierunku gwiazdozbioru Łabędzia (Cygnus), ten teleskopowy widok przedstawia jasny obszar emisyjny. Zwyczajowo zwany Mgławicą Tulipan, świecący obłok międzygwiezdnego gazu i pyłu znajduje się również w katalogu z 1959 roku, wydanym przez astronoma Stewarta Sharplessa, pod oznaczeniem Sh2-101. Znajdująca się około 8 tysięcy lat świetlnych od nas mgławica z pewnością nie jest jedynym kosmicznym obłokiem budzącym skojarzenia z kwiatami. Złożona, piękna mgławica ukazana jest tutaj w zdjęciu powstałym z danych przedstawiających emisję od zjonizowanej siarki, wodoru oraz tlenu, oznaczonych odpowiednio czerwonymi, zielonymi oraz niebieskimi barwami. Ultrafioletowe promieniowanie od młodej, energetycznej gwiazdy typu O, HDE 227018, jonizuje atomy oraz podtrzymuje emisję Mgławicy Tulipan. HDE 227018 jest jasną gwiazdą bardzo blisko niebieskiego łuku w okolicy środka zdjęcia.

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

M16: Filary stworzenia

To jeden z najsłynniejszych obrazów lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Zdjęcie wykonane w 1995 roku Kosmicznym Teleskopem Hubble'a przedstawia parujące globule gazowe (ang. Evaporating Gaseous Globules) odrywające się od filarów molekularnego gazu wodorowego oraz pyłu. Olbrzymie filary mają długości lat świetlnych i są tak gęste, że wewnętrzny gaz kolapsuje grawitacyjnie, by tworzyć gwiazdy. Na końcu każdego filaru intensywne promieniowanie jasnych, młodych gwiazd powoduje wygotowywanie się rzadkiej materii odsłaniając gwiezdne żłobki w gęstych obiektach EGG. Mgławica Orzeł, związana z otwartą gromadą gwiazd M 16, znajduje się w odległości około 7 000 lat świetlnych. Filary stworzenia ponownie sfotografował w 2007 roku, w świetle podczerwonym orbitalny Teleskop Kosmiczny Spitzera, co doprowadziło do przypuszczeń, że mogły już zostać zniszczone przez lokalną supernową, lecz światło z tego wydarzenia nie dotarło jeszcze do Ziemi.

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

Zewnętrzne otoczki Centaurus A

Jak powstały otoczki wokół galaktyki pekuliarnej Cen A? W 2002 roku opublikowano fascynujące zdjęcie Centaurus A przetworzone tak, by ujawnić słaby, niebieski łuk sugerujący trwające zderzenie z mniejszą galaktyką. Jednak inną interesującą cechą Cen A jest system otoczek lepiej widoczny tutaj, na tym niedawno opublikowanym szerszym ujęciu pochodzącym z czterometrowego teleskopu Blanco w Obserwatorium Inter-Amerykańskim Cerro Tololo. Słabe otoczki wokół galaktyk nie są niezwykłe. Uważa się je za dowód wcześniejszych połączeń galaktyk, analogicznie do wodnych zmarszczek na powierzchni stawu. Nieoczekiwaną właściwością otoczek jest obfitość gazu, który powinien się oddzielić od istniejących gwiazd podczas zderzenia.

Tłumaczenie: Tomasz Kundera/apod.pl

Panorama Mgławicy Kila widziana z Hubble'a

W jednej z najjaśniejszych części Drogi Mlecznej znajduje się mgławica, w której mają miejsce najdziwniejsze zdarzenia. NGC 3372, znana jako Wielka Mgławica w Kilu, jest domem dla masywnych gwiazd otoczonych przez zmieniającą się mgławicę. Eta Carinae, najbardziej energetyczna gwiazda w mgławicy, była jedną z najjaśniejszych gwiazd na niebie lat 1830-tych, lecz bardzo gwałtownie zanikła. Mgławica Dziurka Od Klucza (ang. Keyhole Nebula), widoczna na lewo od centrum, gości kilka z najmasywniejszych, znanych gwiazd i także zmieniła w przeszłości swój wygląd. Cała Mgławica Kila rozciąga się na ponad 300 lat świetlnych w odległości około 7,5 tysiąca lat świetlnych w  gwiazdozbiorze Kila (Carina). Powyżej przedstawione jest najbardziej szczegółowe zdjęcie Mgławicy Kila kiedykolwiek wykonane. Zdjęcie w ustalonych kolorach składa się z 48 zdjęć wysokiej rozdzielczości wykonanych przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a i zostało opublikowane na jego 17. urodziny. Dostępne są również opisane oraz skalowalne zdjęcia szerokiego pola widzenia.

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

MWC 922: Mgławica Czerwony Kwadrat

Co może nadać mgławicy kwadratowy wygląd? Nikt nie jest pewien. Jednakże gorący układ gwiazdowy znany jako MWC 922 wydaje się być zanurzony w mgławicy właśnie takiego kształtu. Pokazany obraz łączy podczerwone ekspozycje z Teleskopu Hale na Mount Palomar w Kalifornii oraz z Teleskopu Keck-2 na Mauna Kea na Hawajach. Wiodąca teoria pochodzenia kwadratowych mgławic głosi, że centralna gwiazda, czy gwiazdy, wypuściły w jakiś sposób stożki gazu podczas późnych stadiów rozwoju. U MWC 922 stożki te miały niemal prosty kąt rozwarcia, a widoczne są z boku. Wśród dowodów wspierających hipotezę stożków są radialne szprychy na obrazie, które mogą biec wzdłuż ich ścian. Badacze spekulują, że stożki oglądane pod innym kątem mogą być podobne do gigantycznych pierścieni supernowej 1987A, co być może sugeruje, że gwiazda w MWC 922 sama pewnego dnia eksploduje jako podobna supernowa.

Tłumaczenie: Tomasz Kundera/apod.pl

M65 i M66

Na powyższej porywającej kosmicznej migawce wyróżniają się pobliskie i jasne galaktyki spiralne: M65 (u góry) i M66. Para znajduje się tylko 35 milionów lat świetlnych od nas i ma około 100 tysięcy lat świetlnych średnicy, podobnie do naszej macierzystej Drogi Mlecznej. Choć obie posiadają wyraźne pasy pyłowe rozciągające się wzdłuż ich szerokich ramion spiralnych, M66 w szczególności jest uderzająco kontrastowa w odcieniach czerwieni i błękitu; charakterystyczne różowawe świecenie gazowego wodoru w obszarach powstawania gwiazd oraz młode niebieskie gromady gwiazd. M65 wraz z M66 tworzą 2/3 dobrze znanego trypletu galaktyk w Lwie ze zniekształceniami i ogonami pływowymi, które dostarczają dowodów na bliskie przejścia w grupie w przeszłości. Większa M66 od 1973 roku była gospodarzem czterech supernowych.

Tłumaczenie: Ariel Majcher/apod.pl

Halloween i Mgławica Głowa Ducha

Korzenie święta Halloween są starożytne i astronomiczne. Od V wieku przed Chrystusem obchodzono je jako "Dzień Ćwierci", dzień w połowie pomiędzy równonocą (dzień równy nocy) a przesileniem (najkrótszy dzień / najdłuższa noc na półkuli północnej). Jednakże w naszym współczesnym kalendarzu dzień ten wypada naprawdę w przyszłym tygodniu. Drugim takim dniem jest Dzień Świstaka. Współczesne świętowanie Halloween odwołuje się do historycznych korzeni poprzez przebieranie się celem odstraszenia duchów zmarłych. Być może odpowiednim współczesnym hołdem dla starożytnego święta jest powyższe zdjęcie Mgławicy Głowa Ducha wykonane przez Teleskop Kosmiczny Hubble'a. Podobna z wyglądu do symbolu fikcyjnego ducha NGC 2080 jest w rzeczywistości obszarem gwiazdotwórczym w Wielkim Obłoku Magellana, galaktyce - satelicie naszej Galaktyki Mlecznej Drogi. Mgławica Głowa Ducha rozciąga się na 50 lat świetlnych, a pokazana jest w typowych barwach.

Tłumaczenie: Tomasz Kundera/apod.pl

W centrum mgławicy refleksyjnej NGC 1333

Pył w centrum NGC 1333 jest tak gęsty, że ledwo widać formujące się gwiazdy. I odwrotnie, te same obłoki pyłu, które zakrywają gwiazdy odbijają jednocześnie ich światło, nadając przede wszystkim niebieskiego świecenia NGC 1333, co czyni z niej mgławicę refleksyjną. Bardzo szczegółowe zdjęcie mgławicy, ukazane powyżej, wykonane zostało niedawno przez 4-metrowy teleskop Mayalla na górze Kitt Peak w Arizonie w USA i opublikowane dla uczczenia przejścia na emeryturę astronoma Stephena Stroma. W pobliżu góry zdjęcia widzimy rozległe, niebieskie obszary pyłu, odbijającego głównie światło od jasnych, masywnych gwiazd. Gęsty pył w centrum kryje nie tylko świeżo uformowane gwiazdy, lecz także czerwone dżety oraz świecący na czerwono gaz rozgrzewany przez światło i wiatry pochodzące od niedawno uformowanych, młodych gwiazd. Mgławica NGC 1333 zawiera setki dopiero co uformowanych gwiazd mających mniej niż milion lat. Mgławica refleksyjna NGC 1333 znajduje się w odległości około tysiąca lat świetlnych w gwiazdozbiorze Perseusza (Perseus).

Tłumaczenie: Marek Weżgowiec/apod.pl

W poprzedniej części